Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Qupperneq 96

Tímarit Máls og menningar
næturvísa er eiginlega rökrétt framhald og
aítur Ef til vill enn frekari ítrekun. Þessi
ljóð eru svo sannarlega ort af höfundi
HreiSursins; slíkri lotningu andspænis
sköpunarverkinu og slíkri samsömun við
það lýsa þau. Á ferð sofnar hann inn í
landið, hverfur inn í heild þess (Hjá upp-
sprettum).
Þessi lotning andspænis sköpunarverk-
inu, hin hárfína skynjun og ögunin koma
ef til vill hvergi skýrar fram en í Haust-
vísu, þessum gljáslípaða demanti. Þetta
örstutta ljóð verður ekki meðtekið á svip-
stund, svo ríkt er það að smágliti ríms
og ijóðstafa, myndvefnaðar og tákna, —
og þó svo óendanlega viðhafnarlaust og
einfalt. Sem ofurlítið dæmi um snilldina í
þcssu ljóði niá nefna hið mjúka samspil
einsatkvæðisorðanna (log, svif, þögn) við
tvíliðina. Það er annars vonlaust að fara
að plokka fjaðrimar af þessum svani, það
verður að sjá hann og meðtaka fullskap-
aðan í yfirskilvitlegri fegurð hans: Ijóðið
sjálft skopast að túlkuninni.
I kvæðinu, sem nefnt var í upphafi, segir
skáldið: „reynum að gleyma/göldróttu
skrölti markaðstorgsins", og: „dagar vorir
fölna/í landi draumprangara". Ekkert er
01a.fi Jóhanni Sigurðssyni fjær en draum-
prang, andleg sölumennska er honum viður-
styggð. Skáldskapurinn er honum ekki að-
eins markmið í sjálfu sér, heldur og sið-
ferðileg þjónusta sem inna ber af hendi
með lotningu. í stað þess að hlaupa eftir
dyntum dægurflugna og bleikiðnaðartísku
gerist hann málsvari sanninda og verðmæta
sem ofar standa stundlegu þjarki.
Ján SigurSsson
TVÆR ENDURÚTGÁFUR
Það hefur verið sagt, að stöðug afturför
liafi verið í íslenzkri bókagerð frá því á
sextándu öld. Má vera að það sé ofsagt,
en sé bókagerð 19. og 20. aldar borin sam-
an, þá á 19. öldin vinninginn fram undir
þetta og er þar einkum átt við útgáfur
Bókmenntafélagsins, sem gerðar voru í
Kaupmannahöfn einkum á fjórða og
fimmta tug síðastliðinnar aldar. Á fyrri
hluta 20. aldar urðu nokkrar framfarir hér
á landi í gerð bóka og útgáfur Fræðafé-
lagsins og Árna Magnússonar stofnunar-
innar, sem gerðar voru í Kaupmannahöfn
voru eins og bezt var á kosið. Það er ekki
fyrr en upp úr miðri þessari öld, að tekur
að votta fyrir meiri smekk í útgáfu bóka
hér á landi, tilraunir voru gerðar til að
hverfa frá ofhleðslustíl í bókagerð og einn-
ig reynt að bæta frágang á bandi. Islenzkt
l)ókband á sér langa og merkilega sögu,
sem er að mestu órannsökuð, en eftir að
verksmiðjuband kom til sögunnar seig
lengi vel á ógæfuhlið, kröfur kaupenda um
band virtust einskorðast við einn lit og ó-
hóflega notkun gyllingar. Það er því fagn-
aðarefni þegar virðingarverð tilraun er
gerð til að rjúfa þá hefð, næstum einráða
að bækur skuli bundnar í svart og út-
klíndar í gyllingu, en sú er ekki raunin
með endurútgáfu barnabóka Stefáns Jóns-
sonar, sem nú er hafin.1 Útgáfa þessi er á
margan hátt frábrugðin venjunni, bandið
hvítt og frágangur þess ágætur, prentun í
sama máta. Auglýsingastofa Kristínar Þor-
kelsdóttur hefur séð um bókarútlit, en það
ber fullmikinn keim af auglýsingatækni
fremur en kröfum góðrar prentlistar. Titil-
blaðið er full þungt, hlutfall milli prents
og síðu í þá veru, að litlu má muna að um
ofhleðslu sé að ræða og hefðu góðir prent-
arar fyrirtækisins gert betur í stíl Johns
Baskervilles og Giambattista Bodonis. Hlut-
fallið milli síðustærðar og síðuprentmáls
1 Stefán Jónsson: Ritsafn barna og ungl-
ingabóka I—II. Isafoldarprentsmiðja
1972.
206