Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Blaðsíða 83
Gjaldeyriskreppan og jorrœði Bandaríkjanna
Sú stefna, sem Bandaríkj amenn hyggjast fylgja, er nú kunn í meginatrið-
um.
Ekki verður unnt að koma á þeirri röð og reglu, sem þeir æskja eftir nema
bandamenn þeirra, Evrópumenn og einkum Japanir, fallist á að stilla hag-
vexti sínum í hóf, eða réttara sagt fallist á að hverfa frá hagvexti sem byggist
á útflutningi og hagstæðum viðskiptajöfnuði af þeim sökum. Auk þess verða
þeir beðnir um að auka óarðbær útgjöld sín hvort sem um er að ræða að-
stoð við þriðja heiminn eða þó einkum nauðsynleg útgjöld í varnarmálum.
Þeir verða með öðrum orðum að takmarka hagvöxtinn í stað þess að reyna
að ná greiðslujöfnuði.
Þegar vandamálið er sett fram á þennan hátt virðist það einfalt. Það er
þó í rauninni mjög erfitt, því að í því felst eins og menn verða að gera sér
grein fyrir að hafnað sé þeirri meginreglu, sem ráðið hefur gerðum flestra
vesturlanda eftir stríðið, einkum Þýzkalands og Japans, þ.e.a.s. þeirri við-
leitni að auka hagvöxt með útflutningi í skjóli öryggis sem erlent ríki sér um.
í slíkri aðstöðu, þar sem erlent svigrúm er minna og innri kostnaður auk-
inn, hlýtur hagvöxtur Evrópuríkjanna óhjákvæmilega að minnka verulega,
hvernig svo sem þetta gerist.
Elcki verður dregið í efa að Bandaríkj amenn hafi fullan vilj a til að ná tak-
marki sínu. Þeir eru nú að ná sér aftur eftir stöðnun, sem var alvarlegri en
Evrópumenn gerðu sér grein fyrir, og eru þeir fastákveðnir í að vernda hag-
vöxtinn hvað sem það kostar, og rétta aftur við greiðslujöfnuðinn.
Fyrstu vopnaviðskiptin í gjaldeyrisdeilunni gefa auk þess ekki til kynna
að Evrópumenn hafi mikið viðnámsþol. Þessir atburðir hafa sýnt fram á
erfiðleika þess að finna sameiginlega stefnu Evrópumanna, þar sem engin
miðstöð er til sem getur tekið ákvarðanir og bundið aðra af þeim. Svo er
hótunin um brottflutning eða jafnvel aðeins fækkun bandarísks herliðs sterk
röksemd fyrir minnstu löndin eða þau sem hafa landamæri að Austur-Ev-
rópulöndunum. Loks er efnahagur Evrópuríkjanna tæpur, ekki sízt af því hve
háður hann er bandarísku fjármagni og mörkuðum.
E. M. J. þýddi
úr tímaritinu Esprit, júní 1973.
13 TMM
193