Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Blaðsíða 57
Ásatrú og kristindómur
arfur var að þeirra dómi ekki gefinn til að útrýma kristinni trú, heldur til
að auðga menningarlíf kristinna þjóða, skáldskap þeirra og listir. Trúarsál-
fræðingurinn Hjalmar Sundén segir um Grundtvig, að hann hafi getað lýst
dönsku landslagi að vori til með svo sterkri innlífun í hugarheim fornaldar-
innar, að svo virtist sem hinir heiðnu guðir væru honum fullkominn raun-
veruleiki. En hins vegar þyrfti englnn að efast um kristna trú skáldsins, sem
læsi vorsálma hans. — (Religionen och rollerna, bls. 126.) Tegnér er kunnur
íslendingum af Friðþjófssögu í þýðingu séra Matthíasar. í ávarpi sínu til
lesendanna ræðir séra Matthías útlistun höfundarins á heiðnum átrúnaði og
kemst þannig að orði: „Kristindómurinn er þar óbeinlínis látinn svara mörg-
um hinum dýpri spurningum heiðninnar“. (Friðþjófssaga, Rv. 1935, bls.
193).
Flestum mun minnisstætt, að nazistar á Þýskalandi gerðu tilraun til að
endurvekja ásatrú. Ástæðan var fyrst og fremst sú, að þeir höfðu þróað með
sér þá skoðun, að hinn norræni kynstofn væri vaxtarbroddur mannkynsins,
og norræn trúarbrögð því öllu æðri. Þau skyldu því koma í stað kristin-
dómsins, sem vegna gyðinglegs uppruna síns hlaut að vera argvítugur í alla
staði.
Eitt er það, sem aðdáendur ásatrúarinnar á 19. öldinni virtust eiga örðugt
með að átta sig á. Þeir ræddu stöðugt um hana sem norræn trúarbrögð, eins
og þau væru í eðli sínu séreign hins norræna kynstofns og upprunnin hjá
honum. Síðan hefur þekkingu trúvísindamanna á þessum efnum fleygt svo
mjög fram, að allir munu nú sammála um, að hér sé aðeins um að ræða eina
grein þeirrar heiðnu fjölgyðistrúar, sem til hefur verið um allan heim. Hún
byggist á trúrænu viðhorfi mannkynsins á vissu stigi, og ásatrú er í engu
frábrugðin þeirri guðsdýrkun, sem fram hefur farið í öllum löndum heims.
Það þarf ekki annað en að renna augum yfir rit Mircea Eliade „Patterns in
Comparative Religion“, til að sjá skyldleikann með trúarreynslu fjölmargra
þjóða, sem síðan lýsa trúrænni skynjun sinni með helgisögnum, táknum,
mýtum og síðast en ekki sízt trúrænum siðum og athöfnum. Ásatrúin er í eðli
sínu ekki norrænni en önnur slík trúarbrögð. Hún sýnir miklu fremur skyld-
leika norrænna manna við bræður vora og systur alls staðar á heimskringl-
unni. Hvarvetna eru til „margir svonefndir guðir og margir herrar“. Nöfnin
hafa verið og eru margvísleg, en kjarninn í raun og veru einn og hinn sami.
En hvað er það þá, sem liggur að baki öllum trúarbrögðum veraldarinnar
sameiginlega? Hvar er hin sameiginlega rót ásatrúar og kristindóms frá
sjónarmiði trúarsögunnar og samanburðarguðfræðinnar? Það er harla út-
167