Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Blaðsíða 97

gæti verið betra, sú regla er í fullu gildi,
að hlutfall sí'ðustærðar og síðuprentmáls
skuli vera 50% og 50%. Prentsíðan hefði
gjarnan mátt vera mjórri og hærri. Þótt út-
lit bókarinnar sé ekki samkvæmt fyllstu
kröfum góðrar prentlistar, þá er tilraun
fyrirtækisins virðingarverð í því að reyna
að vanda sem bezt allan frágang bók-
anna, en þar hafa þeir góðu menn ef til
vill leitað yfir lækinn eftir því vatni, sem
er þeim nærtækara í prentmeisturum fyrir-
tækisins. Auglýsingagerð og prentlist eru
tvær greinar.
Fyrstu bækur ritsafnsins eru: Vinir
vorsins og Skóladagar. Sú fyrri var fyrsta
skáldsaga Stefáns Jónssonar, ætluð börnum
og unglingum. Ilún kom í fyrstu út 1941
og er þetta þriðja útgáfa, Skóladagar er
framhald hennar. í þriðja bindi safnsins
birtist frægasta unglingasaga Stefáns, Sag-
an hans Hjalta litla. Það er mikill akkur
að fá þessar bækur útgefnar og eins vel og
hér er gert. Einar Bragi skrifar inngang
og sér um útgáfu sagnanna. I inngangin-
um rekur hann uppruna höfundar og til-
orðningu sagnanna, sem eru margar að ein-
hverju leyti byggðar á bernskuminning-
um og þessar sögur eru ekki aðeins ágætar
unglingabækur heldur eru þessar og fleiri
menningarsögulegar heimildir um þá tíma
þegar sveitaklukkan var enn notuð út um
dreifðar byggðir landsins. Höfundur lýsir
þeim tímum og einnig umskiptunum 6em
verða þegar flutt var, og bæjarlífið hófst.
En sögur Stefáns Jónssonar eru meira en
þetta, honum tókst að skapa persónur, lif-
andi einstaklinga í skáldsögum sínum,
ætluðum unglingum, og skilningur hans á
sálarlífi barna og unglinga átti sér upptök
í samúð hans með þeim, sem minna máttu
sín og eigin reynslu í þá veru. Sá sem
sannast hefur lýst viðleitni Stefáns Jóns-
sonar er Jóhannes úr Kötlum og nægir
að vísa til þess í inngangi Einars Braga
Umsagnir um bækur
(bls. XXXI-XXXII). Unglingabækur Stef-
áns Jónssonar teljast nú til þess bezta, 6em
skrifað hefur verið í þeirri grein. Annar
helzti unglingabókahöfundur íslenzkur var
Pater Jón Sveinsson og báðir þessir höf-
undar áttu sér upphaf á dögum sveita-
klukkunnar, en annar lifði einnig bæjar-
tímann (símaklukkuna). Annar skrifaði
bækur sínar á máli milljónaþjóða og varð
heimsfrægur, hinn skrifaði á íslenzku og
komst í lifanda lífi hjá þeim örlögum.
Minningabækur og skáldsögur ofnar úr
minningum eins og sumar sögur Stefáns
Jónsonar og Paters Jóns Sveinssonar eru
meira einkenni íslenzkra bókmennta en
annarra þjóða. Verulega snjallar minningar
og ævisögur eru þó ekki margar. Dægra-
dvöl Gröndals, lífstjáningar Matthíasar
Jochumssonar, Ævisaga síra Jóns Stein-
grímssonar og Ingunnar frá Kornsá koma
manni í hug, og ævisaga Indriða Einars-
sonar, Séð og lijað. Allar þessar bækur
eru skemmtilegar hver á sinn hátt og sú
síðast talda er næst nútímamönnum í tíma,
skrifuð á fjórða tug aldarinnar, kom út í
fyrstu útgáfu 1936. Þessi endurútgáfa er að
ytra útliti um flest hversdagslegri en sú
fyrsta, prentun var mun fallegri á fyrri út-
gáfunni og band miklu vandaðra. Þessi
útgáfa er í leiðinlegu bandi, prentform
fyrri útgáfunnar var mun þekkilegra fyrir
augað eins og áður segir og pappír mun
betri. Það er prófsteinn á útgáfufyrirtæki
hvort þau leggja allt upp úr stundargróða
og kosta sem minnstu til útgáfna sinna,
leggja stund á „fabrikkuútgáfu“ eða vanda
það sem frá þeim fer þótt það hafi í för
með sér aukinn kostnað, sem vinnst þó
upp á lengri tíma. Það er þó vissulega
góðra gjalda vert að gefa aftur út Séð og
lijað, þótt fátæklega sé staðið að ytri gerð
1 Indriði Einarsson: Séð og lifað. Endur-
minningar. Almenna Bókafélagið 1972.
207