Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Page 97

Bókin hefst á langri og rækilegri lýs-
ingu á vist Tryggva í Arnesi, störfum
þar og eftirminnilegum viðburðum.
Lýsingin á sveitinni, lífi fólks og örlög-
um og þó umfram allt daglegum störf-
um þess, er haglega gerð og í fullu sam-
ræmi við fyrri frásagnir Tryggva. Eftir-
minnilegar eru lýsingar á tengdafólkinu,
nærfærnar og nærgætnar en um leið
ljóslifandi. En slík er háttvísi Tryggva,
og kannski mætti um leið segja tryggð
við hefðbundna íslenska hlutlægni í
frásögn, að hann lætur með öllu hjá
líða að segja eigin ástarsögu. Oll sagan
af því sem afdrifaríkast kom fyrir
Tryggva á þessum árum felst í þessum
yfirlætislausu orðum: „En það sem hafði
gerst var að við Steinunn tókum fastar
saman höndum og fórum I sjálfs-
mennsku vorið 1925... I júnílok rið-
um við Steinunn á Krókinn og gengum
í hjónaband en héldum síðan áfram
slætti og rakstri." Sami háttur er reynd-
ar hafður á í allri bókinni: hin nán-
usm persónulegu samskipti eru ekki
rakin. Þau eru höfundinum ekki frá-
sagnarefni, ekki söguleg.
Margt er vel um frásögn Tryggva af
Skagafjarðardvölinni og frásagnargáfa
hans nýmr sín vel í umfjöllun um marg-
víslegt búskaparbasl og kímileg atvik
sem því eru tengd. Oneitanlega er þó
lesandi orðinn nokkuð langeygður eftir
frásögnum af stéttaátökum fjórða ára-
tugarins þegar að þeim kemur. En það
er ekki fyrr en eftir langan þátt sem
segir frá búskaparbasli, fyrst í Oxnadal
og síðan í Glerárþorpi. Þessi síðast taldi
þáttur er í rauninni merkileg heimild
um sögu sem er að miklu leyti óskráð,
en það er sú blanda af landbúnaði í
smáum stíl, fiskveiðum og daglauna-
vinnu sem einkenndi atvinnuhætti í
þorpum og kauptúnum á fyrri hluta
Umsagnir um bcekur
þessarar aldar og sums staðar nokkru
lengur.
Tryggvi er sem fyrr skyggn á sagna-
efni, sum raunaleg og önnur kímileg,
dregnar eru upp lifandi myndir af fjölda
fólks og enn fleiri eru nefndir til sögu.
Þessi manngrúi í bókinni á auðvitað sinn
þátt í að gera hana að þeirri lifandi
samfélagslýsingu sem hún er en svo fer
þó stundum að manni þykir ýmsu slíku
efni ofaukið, að það dragi úr heildar-
áhrifum verksins. I sjálfu sér á þetta
allt skilið að standa á bók og mundi vart
lýta miðlungsævisögu, en einmitt af því
að verk Tryggva er svo eftirminnileg og
áhrifamikil heild finnst manni að ýms-
um smálegum og persónulegum fróð-
leik hefði mátt sleppa. Sumt af því er
þó bersýnilega tengt einum af mann-
kostum höfundar, ræktarsemi hans við
vini og samherja.
Frásagnir af stéttaátökum fjórða ára-
tugarins eru margar áhrifamiklar og
fróðlegar. Harkan í stéttaátökunum er
mikil og stéttaskiptingin glögg. Þetta
kemur þó ekki í veg fyrir að samskipti
einstaklinga úr mismunandi stéttum
geti verið mannleg og vinsamleg, en
þegar til átaka dregur er enginn bil-
bugur á Tryggva eða hik í vitund hans.
Það er merkilegt að lesa hve sjálfsprott-
in en jafnframt meðvituð stéttarvitund
Tryggva er. Við fylgjumst með þvf
hvernig hann harðnar við hverja raun
og gegnir æ mikilvægara hlutverki, þó
hann í hógværð sinni geri jafnan lítið
úr sínum hlut. í stéttaátökunum er það
hópurinn og samstaðan en ekki einstakl-
ingar sem hér birtist sem hinn sterki.
Einmitt af þessum sökum verður per-
sónuleg saga Tryggva um leið það sem
almennasta skírskomn hefur í bókinni.
Hann hefur þó jafnframt reynt að draga
talsvert efni úr almennri stjórnmálasögu
207