Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 23

Ur heimi Ljðsvíkingsins
Það líður samt langur tími frá þessari „vígslu“ skáldsins uns hann heldur af
stað í hina löngu eyðimerkurgöngu til Sviðinsvíkur, en á leiðinni hlýtur hann
lækningu sem hann visar ævinlega til sem upprisu sinnar. Hann heldur inn í hina
gullroðnu borg í skini kvöldsólar, Sviðinsvík undir Oþveginsenni. Þetta öm-
urlega sjávarþorp gengur undir nafninu „eignin“ í sögunni, sem er næsta
óvenjulegt orð yfir íslenskt sjávarþorp, og jafnvel þótt sú skýring sé nærtækust að
með því sé verið að undirstrika vald Péturs þrihross í þorpinu er orðið býsna
framandlegt. Þótt varast beri að lesa táknræna merkingu um of inn í skáldsögur
skyldi ekki útiloka næsta augljós tengsl þessa orðs við jólaguðspjall Jóhann-
esar, þar sem segir um Jesúm á þessa leið: „Hann kom til eignar sinnar og hans
eigin menn tóku ekki við honum.“ Væri seinni hluti setningarinnar einnig i
samræmi við viðtökur Sviðinsvíkinga á skáldinu, en börn gera hróp að honum
og fyrirmenn staðarinsgera grín að honum. Skoðun þessi hlýturenn stuðning af
orðum Arnar Úlfars er hann segist ekki vera viss um að það sé Guð sem stjórni
eigninni.
A Sviðinsvík er þjáningum Olafs ekki lokið, heldur liggur við að þær hefjist
nú fyrir alvöru. Hann er ófær til vinnu vegna langvarandi sjúkdóma, í sam-
búðinni við hina sjúku og erfiðu Jarþrúði er heimilislífið honum óbærileg kvöl
og þar við bætist fátækt, hungur, sjúkdómar barnanna, og ekki lagði engill
dauðans lykkju á leið sína fram hjá húsi skáldsins. Þannig er allt líf Olafs
Kárasonar þjáningunni vígt, hann er harmkvælamaður; því er ekki að undra að
hann nefni sig oftaren einu sinni „krossbera drottins“ og hann er reiðubúinn að
bera kross mannkynsins í hinsta áfanga, eins og hann orðar það. Þjáning hans og
samlíðun renna saman í eitt, hann gerir ekki greinarmun á sínum eigin þján-
ingum og þjáningum mannkynsins yfirleitt. Jarþrúður trúir á hann sem Hall-
grím Pétursson endurborinn. Þannig undirstrika ótal atriði stór og smá skyld-
leika Ólafs við veruleika föstunnar, veruleika hins þjáða Jesú. Ýmsar setningar í
sögunni benda til tengsla við píslarsögu Jesú, eins og setningin sem fellur í
samtali Ólafs og sýslumanns: „Hví slær þú mig“, en þannig spyr Jesús er þjónn
æðsta prestsins gaf honum kinnhest skv. 18. kap. Jóhannesarguðspjalls. Og
sömuleiðis er spurning sýslumanns, „Hvað er sannleikur“ áberandi endurómur
spumingar Pílatusar í sama kap. Jóhannesarguðspjalls. Og þegar vinkona Ólafs,
hin unga og fagra Jórunn, eggjar hann til þess að kasta konu sinni út á kaldan
klakann og binda þar með enda á þjáningar sínar, þá notar hún næstum orðrétt
orðalag rómversku hermannanna við Golgata er hún segir: „stígðu niður af
þessum andstyggilega krossi“ (II, 105). Enn má nefna atriði þar sem Laxness
13