Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 38

Tímarit Alá/s og menningar
„Þá erum við bæði drottins krossberar sagði hann þakklátur" (I, 94) þegar þau
hafa ræðst við stutta stund. Og Ólafur heldur áfram að tala um fegurð þessarar
sameiginlegu þjáningar „.. . eitt (er) víst, að forsjónin lætur þá finnast á
endanum sem eiga bágt... Fegurstu blómin á jörðinni standa heldur ekki nema
einn dag. Eg kalla það gott ef manneskjan fær að blómstra, þó ekki sé nema einn
dag á ævi sinni. Hversu margir eru hinir ekki sem guð gaf aungva viðkvæmni og
áttu þarafleiðandi aldrei bágt og töluðu aldrei saman, svo líf þeirra blómstraði
ekki einu sinni einn einasta dag“ (I, 95). í þessari mildu viðkvæmni heldur
samtal þeirra áfram, og kaflanum lýkur með athugasemd hins fjarlæga sögu-
manns á þessa leið: „Þeir sem eiga bágt, sona geta þeir lifað sælar stundir,
aungvir einsog þeir . ..“ (1,96). í allsleysi og vanmætti hinna umkomulausustu
virðist höfundurinn sjá opinberun þess máttar sem aðeins fullkomnast í veik-
leika.
En þjáningarskilningur Jarþrúðar tekur fljótt á sig aðra mynd, sem birtist í
hamslausri undirgefni undir refsandi kærleika Guðs þar sem marki sjálfspin-
ingarinnar hefur þegar verið náð og hinn þjáði eygir refsandi reiðisvipu Guðs að
baki öllum hlutum. I þessari einhliða undirgefni sver Jarþrúður sig í ætt við
þjáningarskilning sem oft hefur fundið leið inn í kristið samfélag, einkum
gegnum guðræknirit fyrri tíma og jafnvel í Passíusálmunum (þar sem Hall-
grímur segir í 11. versi 44. sálms: „Hrittu ei frá þér Herrans hönd, hún þó þig
tyfta vildi.“) I hinni hamslausu sjálfspíningu Jarþrúðar verður hún ekki aðeins
ómennsk heldur nær því marki að verða brosleg er hún biður Guð um að gefa
sér kraft til þess að leggja líf sitt í sölurnar fyrir Hallgrím Pétursson endurbor-
inn, eins og hún nefnir Ólaf Kárason. Að þessum neikvæða og undirgefna
skilningi á þjáningunni hefur hin marxíska kristindómsgagnrýni einkum beinst
og það með réttu, en þar með er ekki sagt að hún hitti hinn eiginlega kristna
skilning á þjáningunni, eins og síðar kemur fram.
Om Úlfar: þjáning og réttlceti
Skilningur kommúnistans Amar Úlfars á þjáningunni er allur annar. Hann
álítur að öll þjáning eigi sér rætur í hinu félagslega misrétti og rangsnúnu
stjórnmálalegu og efnahagslegu fyrirkomulagi. Hann lítur niður á kærleikann,
það sé ekki hann sem verða skuli hlutskipti barna framtíðarinnar heldur réttlcetið
og réttlætið skuli sigra jafnvel þótt allt mannkynið liggi 1 valnum. Hin yfir-
drifna áhersla sem Örn Úlfar leggur á réttlætið gerir trúfesti hans við manninn
ómannúðlega og ótrúverðuga. Sömuleiðis grefur það undan trúverðugleika
28