Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Qupperneq 54

Tímurit Máls og menningar
nokkuð sé í uppeldisvísindum vorra daga, sem brjóti í bág við hið æðsta og
göfugasta í ástum móðurinnar“(3l4). Hér virðast hægriöflin vera þrándur í
götu vísindanna, eða með öðrum orðum: vísindin sýnast hliðholl öreigunum.
Ekki skal gengið fram hjá skilgreiningu textans sjálfs á „sönnum“ vísindum,
sem kemur fram þegar á fyrstu síðu: „En sönn mega þau vísindi kallast, er miða
að því, að menn öðlist fullkomnari líkama og sálarlíf ekki að eins auðugra
heldureinnig fegurra“(S>—10). Samkvæmt þessu virðast vísindi ekki eingöngu
vera spurning um tækni, heldur eitthvað annað og meira. I ljós kemur að
Halldór hefur á takteinum hugtak um vísindalegan sósialisma og vísindalegt
samfélag sem verði að veruleika jafn snemma og til verður Ráðstjórnar-ísland:
„Á hinum auðvirðilega skrípaleik borgaralegrar skussapólitíkur verðurauðvitað
enginn endi fyrren vísindalegur stjórnmálaflokkur hefir tekið alræði“ (144). Af
þessu virðist ljóst að sósíalískur flokkur verður samkvæmt skilningi Halldórs að
minnsta kosti að „miða að því, að menn öðlist fullkomnari líkama og sálarlíf“.
Þessi skilgreining á vísindum þykir kannski einhverjum stangast á við yfir-
borðslega tæknihyggjuskilgreiningu í anda pósitífismans, af því að vísindi eru
hér skilin sem spurning um mannlega hamingju, ekki bara um tækni og
stýringu. Hér er þó engu að síður um pósitífisma að ræða því siðfræðileg
vandamál eru undirskipuð tækninni. Þetta felur sem sé ekki í sér að vísindin eigi
að verða manneskjulegri, heldur einmitt þvert á móti er það manneskjan sem á
að verða viðfangsefni „vísindanna“. Á einum stað þar sem Halldór ræðir um að
byggja þurfi góða verkamannabústaði segir hann að fara verði eftir „hagnýtustu,
amerískum fyrirmyndum um öll verkfræðileg atriði“ þar sem mikill tæknilegur
og hagnýtur átangur hefur náðst á þessu sviði í Bandaríkjunum, en „Um
almenn skipulagsatriði er ráð að leita hliðsjónar í löndum, sem lengra eru komin
í þjóðnýtingu en Vesturheimur“ (128).7 Höfuðmarkmið þeirrar stefnu sem
Halldór aðhylltist voru hagvöxtur, aukin framleiðni og framleiðsla, tæknivæð-
ing og bættir skólar. Þessi sjónarmið voru raunverulega alls ekki andstæð
hagsmunum borgarastéttarinnar; hins vegar var borgarastéttin svo skammsýn á
þessum árum að hún áleit að rekstur skóla og sjúkrahúsa á vegum ríkisins væri
skaðlegur einkafyrirtækjum vegna aukinnar skattheimtu.
Kannski einmitt meðal annars vegna þess að borgarastéttin skildi ekki hvað
þjónaði hagsmunum hennar í raun og veru er Alpýðubókin full af vígorðum
gegn öllu borgaralegu. Það sem skáldið fyrirlítur heitast er sú íhaldsstefna sem
skilur ekki einu sinni hag auðvaldsins af ríkinu. í bókinni er reyndar dæmi þess
að Halldór sjái að kröfur hans eru eða ættu a.m.k. að vera samhljóða kröfum
hinna borgaralegu. Það er í deilunni um uppeldismálin. Þar er ein röksemda
44