Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Side 109

Frelsið og sprengjan
handleggur: þeir kysu helst að baráttumenn fyrir mannréttindum i Aust-
ur-Evrópu gerðu drottnurum sínum eins erfitt fyrir og þeir frekast geta. Þeir
vilja að þið þjáist og þjáist meira. Það staðfestir hugmyndafræði þeirra og hleypir
vexti í útgjöldin til hernaðarmála.
En þeir munu ekki hjálpa ykkur. Þeir kæra sig ekki um að þið sigrið í baráttu
ykkar fyrir mannréttindum því það mundi veikja þær hugmyndafræðilegu
forsendur sem þeir hafa gefið sér. Þeir vilja að þjáning ykkar og örvænting verði
um ókomna tíð gjaldmiðill í kaldastríðinu. Eina hjálpin sem þið fáið frá þeim
verður skapadægur: leikvangsstríð í Evrópu.
Og hvers vegna erum við að deila? Það er eitt í bréfi yðar sem við stöndum
saman um: reyndar alveg í sömu sporunum. Þér skrifið:
Sérhver afvopnunarhreyfing hefur því aðeins gildi og vekur vonir, að hún nái
fram markmiðum sínum sem mannréttindahreyfing.
Þetta er sú afstaða sem END markaði í upphafi og við hana stöndum við enn.
Við viljum hrinda af stað annarri atburðarás. Við viljum stuðla að því að hin
vestræna friðarhreyfing og mannréttindahreyfingin í Austur-Evrópu sameinist
um sameiginleg viðhorf til evrópskrar einingar. En hvernig stendur eiginlega á
því að i bréfi yðar kemur fram svo margvísleg og djúprætt tortryggni gagnvart
okkur og tilgangi okkar. Þér látið aðeins uppi eina ástæðu og ég virði hana.
Yður virðist tortryggilegur sá takmarkaði og kaupmannslegi skilningur á
„slökun“ sem er einskorðaður við samkomulag á efnahagssviði og lýtur að
ríkishagsmunum, og drottnarar Varsjárbandalagsins geta einfaldlega snúið sér í
hag (að yðar dómi). Þessi aðvörun á fyllsta rétt á sér. En þetta er alls ekki stefna
END. Við stingum upp á beinum samskiptum, að hafnar séu samræður og
aðgerðir samræmdar með þegnum austurs og vesturs, sem samtímis geti orðið
til að efla bæði málstað friðar og borgaralegra réttinda og veita þeim nokkra
vernd sem berjast fyrir mannréttindum í Austur-Evrópu. Eg tel það sennilegt að
raunverulegar ástæður fyrir tortryggni yðar séu aðrar. Og ég sting upp á
þrennum.
í fyrsta lagi vekur hinn þindarlausi opinberi áróður eigin ráðamanna „fyrir
friði“ yður svo mikla klígju að sjálft orðið „friður“ er tortryggilegt i yðar
augum. Og i skjóli þessara orða er alltaf skákað þegar gripið er til hvers konar
kúgunar.
Ég skil viðbrögð yðar. Hérlendis er gefið út falsrit í glansumbúðum sem er
99