Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Síða 16

í landi, kom Einari það í hug að ekki mundi
undir að hrapa ferðinni meir en svo sem
hóflegasl væri ef þeir skyldu berjast við
Ólaf konungen hafaekki til framflutningar
ríkis síns þá heldur en áður. (505)
Þess vegna sneri Einar ekki aftur til Noregs
fyrr en eftir að úrslit voru fengin við Stikla-
staði. Þegar vindar breyttust að nýju í
stjómmálum landsins hafði Einarþað fram-
yfir marga aðra að hafa ekki tekið þátt í
bardaganum gegn Ólafi. Og þetta tókst
honum að færa sér í nyt:
Einar þambarskelfir hafði ekki verið í mót-
göngu við Ólaf konung. Hrósaði hann því
sjálfur. Einar minntist þess er Knútur hafði
heitið honum jarldómi yfir Noregi og svo
það að konungur efndi ekki heit sín. Einar
varð fyrstur til þess ríkismanna að halda
upp helgi Ólafs konungs. (546)
Síðustu setninguna má bæði túlka sem mik-
inn einfeldningshátt og mikla kaldhæðni.
Ef Heimskringla er athuguð gaumgæfilega
er auðséð að einfeldningur var höfundurinn
ekki. En kaldhæðni hans ber að skoða í ljósi
þess að hann trúði án efa á helgi Ólafs
konungs. Hún var ekki uppspuni Einars
þambaskelfis. En yfirnáttúrlegar stað-
reyndir em á sinn hátt staðreyndir, og úr því
að helgi Ólafs féll svo vel að stjórnmála-
bralli Einars, því skyldi hann þá ekki vera
fyrstur manna til að láta sannfærast um
helgi konungs? Og þar með getur Snorri
lýst því á uppbyggilegan hátt hvemig þessi
gamli refur skammar Alfífu drottningu er
hún neitar að leggja trúnað á kraftaverkin
sem áttu að hafa gerst við lík Ólafs.
Forsendur Kálfs Ámasonar vom aðrar og
flóknari en Einars. Hann og bræður hans
vom meðal helstu stuðningsmanna Ólafs í
Noregi. Kálfur hafði tekið við stórbúi á
Eggju í Þrændalögum ásamt ungri og fag-
urri konu sem var ekkja eftir einn af féndum
Ólafs. Þar með varð hann helsti fulltrúi
konungs í þessum mikilvæga landshluta.
Hann hafði staðið ótrauður við hlið Ólafs
fram að því er konungur fór í útlegð. En þá
hafði hann snúið við blaðinu. Til þess höfðu
legið æmar ástæður. Konungur hafði
skömmu áður drepið stjúpsyni hans tvo, og
kona hans, móðir þeirra, hlaut að gera sitt
besta til að snúa manni sínum. Hann hafði
verið í hópi foringja á Stiklastöðum og
Snorri gefur líka í skyn — þó að hann vilji
ekki ábyrgjast að það sé rétt — að Kálfur
hafi verið einn þeirra manna sem veittu
konungi banasár.
Eftir Stiklastaðaorustu hefðu þess vegna
átt að vera meiri ástæður fyrir Kálf en Einar
til að halda fast við þá stefnu sem hann hafði
kosið. En ákveðin málsatvik mæltu með því
gagnstæða. Þegar Kálfur snerist gegn kon-
ungi snerist hann um leið gegn bræðrum
sínum, sem höfðu barist í liði Ólafs. Nú
leitaði hann sátta við þá. Kálfur hafði heldur
ekki hreppt þau hlunnindi frá hinum nýju
valdhöfum sem hann hafði gert sér vonir
um. Ekki gat hann komist hjá að skynja
hvemig almenningsálitið snerist, en Einar
vann sem mest hann mátti að þeirri breyt-
ingu. Ef Kálfur átti að halda leiðtogastöðu
sinni í Þrændalögum átti hann óhægt með
að vera bandamaður Dana. Niðurstaðan
varð að hann gekk í lið með Einari, og
þessir tveir menn héldu til Garðaríkis til að
sækja Magnús heim úr útlegð. Og þegar
höfðingjar og landslýður stóðu þétt um hinn
nýja konung varð Dönum ókleift að halda
völdum í Noregi.
Vandamálið sem Snorri glímir hér við
skýtur víða upp kollinum í Heimskringlu.
14
TMM 1991:3