Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Blaðsíða 87

skáldsögur hans eru lögð að jöfnu, þótt hið
fyrrnefnda þyki greinilega mun betra. Ég
gríp af tilviljun ritgerð Garaudys, sem þá
var enn marxisti, um Kafka: Hann vitnar 54
sinnum í bréf Kafka, 45 sinnum í dagbækur
Kafka; 35 sinnum í Samrœður eftir Jan-
ouch; 20 sinnum í smásögurnar; 5 sinnum
í Réttarhöldirr, 4 sinnum í Kastalann; ekki
svo mikið sem einu sinni í Ameríku.
4) A sama hátt og Brod láta kafkafræð-
ingarnir einsog nútímalistin sé ekki til; rétt
eins og Kafka hafi ekki verið af kynslóð
frumkvöðlanna miklu, þeirra Stravinskís,
Webems, Bartoks, Appollinaires, Musils,
Joyce, Picassos, Braques, sem eins og hann
eru allir fæddir á árunum 1880 til 1883.
Þegar sú hugmynd var sett fram á sjötta
áratugnum að hugsanlegur skyldleiki væri
milli hans og Becketts, brást Brod strax
ókvæða við: Heilagur Garta á ekkert skylt
við úrkynjun sem þessa!
5) Kafkafræðin er ekki bókmenntagagn-
rýni (hún leitast ekki við að vega og meta
gildi verksins: athuga hvaða áður óþekktar
hliðar tilverunnar verkið afhjúpar, hvaða
fagurfræðilegar nýjungar þ'ess hafa haft
áhrif á þróun listarinnar, og svo framvegis,
kafkafræðin er biblíuskýring. Sem slík sér
hún ekkert annað en myndhverfingar í
skáldsögum Kafka. Þær tengjast trúnni
(Brod: Kastalinn = miskunn Guðs; mæl-
ingamaðurinn = hinn nýi Parsifal sem leitar
hins guðlega, og svo framvegis, og svo
framvegis). Þær tengjast trúleysinu, sál-
greiningunni. tilvistarstefnunni, marxism-
anum (mælingamaðurinn = tákn byltingar-
innar, vegna þess að hann ætlar að skipta
landinu upp á nýtt), félagsfræðinni, stjóm-
málunum (Réttarlwldin eftir Orson Well-
es). í skáldsögum Kafka leita menn ekki að
raunverulegum heimi sem gríðarlegt
ímyndunarafl hefur breytt; menn túlka trú-
arleg skilaboð, reyna að ráða í heimspeki-
legar og siðferðilegar kennisetningar.
5
„Garta var heilagur maður okkar tíma,
sannheilagur maður“. En getur heilagur
maður farið á hóruhús? Brod strikaði ekki
einungis út þá kafla dagbókarinnar þar sem
hómr em nefndar á nafn heldur líka alla þá
kafla þar sem minnst er á kynlíf. Kafka-
fræðin hefur alla tíð verið nokkuð efins um
karlmennsku höfundarins og hefur látið að
því liggja að hann hafi tekið út miklar þján-
ingar sökum getuleysis. Þannig hefur
Kafka fyrir löngu verið gerður að vemdar-
dýrlingi þeirra sem þjást af taugaveiklun,
þunglyndi, lystarstoli, hinna veiklulegu
(þrátt fyrir að Brod hafi sjálfur talið hann
andstæðu úrkynjunarinnar, og lofað hann
fyrir frækileg íþróttaafrek!), gerður að
verndardýrlingi furðufugla, fáránlegra og
móðursýkislegra stássmeyja (í kvikmynd
Orson Welles öskrar K. móðursýkislega, en
skáldsögur Kafka eru lausari við móður-
sýki en nokkur skáldsaga í samanlagðri
bókmenntasögunni).
Ævisöguritaramir vita ekkert um kynlíf
eiginkvenna sinna, en þykjast þekkja kynlíf
Stendhals eða Faulkners út í ystu æsar. Ég
ætla mér ekki þá dul að segja meira um
kynlíf Kafkaen þetta: kynlífið (síðuren svo
sjálfgefið) á þeim tíma þegar hann var uppi
var ærið ólíkt því sem nú tíðkast. Ungar
stúlkur þessa tíma höfðu ekki samfarir áður
en þær giftu sig; því átti einhleypur maður
tveggja kosta völ, annað hvort efnaðar gift-
ar konur eða léttlyndar konur af lægri stétt-
TMM 1991:3
85