Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Blaðsíða 42

varða þá engu nema til að aðlaga þau sýn-
inni sönnu. Og þannig fer í túlkun Helgu á
Grasaferð. Verkið sjálft vekurenga forvitni
með henni, hún neitar að mæta því á for-
sendum þess sjálfs.
Helga kallar verk Jónasar til þjónustu við
eigin kenningar og lagar það að þörfum
sínum. Hún gerir úr því annað en það er,
fyllir það af fjandsamlegri og glórulausri
hugmyndafræði og þegar henni reynist ill-
mögulegt að samsama verkið boðskap sín-
um (en það kemur alloft fyrir) þá þusar hún
yfir göllum verksins. Það er illt þegar góður
skáldskapur verður fyrir slíkri meðferð.
Hann á allt annað skilið en að vera afbak-
aður í þágu einsýninnar.
Grasaferð er frásögn af samskiptum
tveggja ungmenna sem eiga kannski ekki
mikið annað að en hvort annað, en það er
þeim meira en nóg. Þetta viðurkennir
Helga ekki, hún sér þar ekki sameiningu,
einungis kynjabaráttu sem hún telur ekki
aðeins endurspeglast í samskiptum innan
mannheims heldur í umhverfinu öllu. I
þessum hugmyndaheimi finnst ekki staður
fyrir fölskvalaus samskipti pilts og stúlku
og það er piltsins sök því hann er í sífelldum
karlmannaleik. Þar svífa ránfuglar um og
eyðileggja samræmi hins kvenlega. Og
jafnvel þegar steinar velta ofan á grös, er
karlveldið að angra hið kvenlega í tilver-
unni.
Beri menn saman mýktina og sveigjan-
leikann í frásögn Jónasar Hallgrímssonar
og hörkulega og einstrengingslega túlkun
Helgu Kress þá eru þar á ferð mjög skarpar
andstæður og samkvæmt túlkunarfræði
Helgu sjálfrar virðist mér hún í hlutverki
hins karllega.
Nú eru tvö ár síðan Helga Kress sendi frá
sér grein sína um Grasaferð Jónasar Hall-
grímssonar og hefur enginn bókmennta-
fræðingur orðið til að andmæla henni opin-
berlega, blöskraði þó ýmsum. Á vissan hátt
er skiljanlegt að menn kjósi að láta þögn
umlykja þessi skrif í vissu þess að tíminn
muni dæma þau ómerk. Einkennilegt er þó
þegar bókmenntafræðingur finnur sig knú-
inn til að flokka þessi skrif innan ákveðins
lesháttar, líklega þeim til vemdar.
Ég hef ætíð staðið í þeirri trú að til væri
nokkuð sem nefndist lágmarksvirðing fyrir
skáldverki, og að hún fæli það meðal annars
í sér að vera verkinu trúr við túlkun þess.
Og ég hélt satt að segja að þetta þætti svo
sjálfsagt og eðlilegt sjónarmið innan bók-
menntafræði að á það þyrfti ekki að minn-
ast. En mér sýnist sem Ástráður og Helga
hafni þessu viðhorfi, Helga með túlkun
sinni á Grasaferð og Ástráður í grein sinni
„Hefur maður ást á skáldskap?“ þar sem
hann ber í bætifláka fyrir túlkun hennar.
Slík vöm vekur upp þær spumingar hvort
bókmenntatúlkun sé orðin slík nýsköpun að
engu skipti hverju sé haldið að lesendum í
nafni bókmenntafræði. Geta bókmennta-
fræðingar verið á vappi innan bókmennta-
verks og hlammað þar niður ástvinum
sínum (Barthes/Kristevu o.s.frv.) í full-
komnu skeytingarleysi um það hvort kenn-
ingar þeirra henti viðkomandi verki? Sé svo
þá eru skrif þeirra orðin teoríuleikfimi og
eingöngu athyglisverð sem heimild um
hæfni viðkomandi manna til að þvinga
skáldverkin í ramma kenninganna.
Ég er sannfærð um að þess sé ekki langt
að bíða að grein Helgu Kress um Grasaferð
Jónasar Hallgrímssonar verði lesin sem
skopstæling. Og mér þykir ákveðinn dóm-
greindarskortur í því fólginn af hálfu Ást-
ráðs Eysteinssonar að flokka hana sem
marktæk bókmenntaskrif. En systraveldið
40
TMM 1991:3