Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Blaðsíða 112

Sigfús í endurskoðun
Sigfús Daðason: Provence í endursýn. Goðorð 1992.
24 bls.
Sú foma speki, sem kennd er við Herakleitos,
að ekki verði tvisvar stigið í eitt og sama fljótið,
hefur orðið mönnum uppspretta hugleiðinga
bæði fyrr og síðar og raunar einnig þyrnir í
augum þeim sem umfram allt hafa viljað vita af
einhverju föstu og varanlegu í heimi stöðugra
breytinga. Því sé setningin hugsuð til enda, má
lesa út úr henni þann boðskap að ekki aðeins sé
hinn svonefndi ytri heimur síbreytilegur og um
hann verði fátt sagt með vissu, heldur er einnig
áhorfandi hans, sá sem í fljótið stígur, aldrei
hinn sami stundinni lengur og getur því aldrei
höndlað sjálfan sig. Einn þeirra sem á seinni
tímum hafa velt þessari speki fyrir sér er Spren
Kierkegaard, meðal annars í tilefni af því að
hann gerði sér í tvígang ferð til einnar og sömu
borgarinnar, Berlínar, með nokkru millibili, en
þeirri reynslu lýsir hann í bók er hann nefndi
Endurtekningin. I þeirri bók teflir hann fram
hugtakinu endurtekning, sem felur í sér samein-
ingu hins gamla og hins nýja, hins varanlega og
hins breytilega, gegn endurminningunni sem
leitar afturábak út úr lífinu sjálfu í stað þess að
lifa því framávið, hér og nú.
Slíkar og þvflíkar vangaveltur koma upp í
hugann við lestur nýútkomins ljóðakvers Sig-
fúsar Daðasonar sem ber nafnið Provence í
endursýn, enda tilefnið svipað, þar sem skáldið
er að lýsa endurkomu sinni á þær slóðir í Suð-
ur-Frakklandi er það gisti sem háskólanemi fýr-
ir um fjórum áratugum. Vissulega hafa önnur
skáld gert slíkri reynslu eða áþekkri skil, eink-
um þar sem átthagar eða æskustöðvar eru ann-
ars vegar. Þangað leitar andinn, að sögn skálda,
en sum hafa ekki látið sér nægja að hvarfla á
fomar slóðir aðeins í huganum, heldur gert sér
ferð þangað sjálfir og fundið þar „eins og titring
í gömlum streng“ eins og Jón Helgason orðar
það í kvæðinu „Á Rauðsgili“. En jafnframt vill
við slíkar aðstæður skjóta upp kollinum tilfinn-
ing fyrir ákveðnum framandleika sem oft er
vandséð hvort stafar meira af því að komumað-
ur sjálfur hafi breyst eða umhverfið. Sigfús
eygir einnig það sem hann kallar „tvísýnu í
tímanum“ og í ljóðunum má segja að fortíð og
samtíð vegi salt, þannig að ýmsum veiti betur.
Að nokkxu leyti kann höfundur að vera í „leit
að liðinni tíð“, en eins og Proust veit hann að:
minnið er reyndar ekki annað en maskína.
Heymamæmi og ilmskyn afvegaleiðir menn.
Æma staðleysu ber að úr gömlum gröfum.
(Bls. 13)
Hér verður því ofaná uppgjör við fortíðina
fremur en bein uppriljun á henni, Provence í
endursýn verður Sigfús í endurskoðun, endur-
minning að endurtekningu.
Ljóðin tólf sem kverið Provence í endursýn
samanstendur af mynda býsna sterkt samhengi
frá upphafi til enda, allt að því söguþráð, þannig
að hér mætti tala um einn samfelldan ljóðabálk.
Hitt er svo annað mál að ofangreindri reynslu
eru gerð skil frá fleiri en einu sjónarhomi og
með vísunum í ýmsar áttir, þannig að margvís-
legir fletir hennar koma í ljós. Milli einstakra
áfanga em þó jafnan fínleg en sterk tengsl, þar
sem andstæðum eða hliðstæðum er bmgðið upp
sem knýja framvindu kvæðisins áfram á díal-
ektískan hátt að ákveðnu marki. Þegar í fyrsta
ljóði bókarinnar þykjumst við heyra óminn af
setningunni góðu um fljótið sem minnst var á
hér í upphafi, þar sem segir um staðinn Salon
að hann „líði fram hjá“ aðkomumanni. Svo-
nefnd heilbrigð skynsemi vill auðvitað hafa
þetta öfugt, en ekki er allt sem sýnist í heimi
breytinganna, enda er hið fasta og stöðuga þeg-
ar á næsta leiti, þótt það birtist ekki beint, heldur
aðeins sem hulið tertium comparationis eða
mælikvarði í huga komumanns þar sem hlið-
stæðan Salon-Hveragerði kemur fram. Jafn-
framt skýtur þar upp andstæðu sem á eftir að
koma við sögu síðar, milli norræns uppruna
skáldsins og suðræns sviðs ljóðanna, og hér þarf
engum að koma á óvart að hið suðræna sé sagt
vera „formfastara að nokkru“.
110
TMM 1992:4