Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Page 113

Framandleikinn
í öðru kvæðinu birtast enn andstæður og það í
nýrri mynd, á Miollis-torgi við Sextusar-laugar
þar sem annarsvegar er brunnurinn, tákn upp-
runa og stöðugrar hringrásar, bekkurinn, griða-
staður íhugullar skoðunar, að ógleymdum
skugga espitrésins sem komumaður hyggst
þegar „helga sér“, en er óþyrmilega flæmdur
brott af fulltrúum hins tæknivædda hversdags-
leika í líki þrýstidælna og þeirra sem yfir slíkum
tólum hafa að ráða. Sá árekstur sem hér er lýst
milli þess sem við getum nú kallað hið skáld-
lega og hið hversdagslega, og þar sem hið fyrr-
nefnda bíður lægra hlut a.m.k. í bili, verður
uppspretta framandleikakenndar sem gengur
eins og rauður þráður gegnum bókina. Hún
kemur raunar fram í síendurteknu orðalagi eins
og „tel ég mig“, „ég held“, „mun hafa verið“,
„að líkindum", „mér sýndist“ og magnast frá
því að vera framandleiki gagnvart næsta um-
hverft til þess að vera fjarlægð ljóðmælandans
frá sjálfum sér og eigin fortíð er á líður. Á sínu
fyrsta stigi birtist hann þegar í yfirborðslegri
uppgerðarhnýsni hótellfúnna um hagi gestsins,
sem gefur honum tilefni til að spyrja:
Blessaðar frúmar —
ætli þeim líkaði þá betur
ef ég gerði þær að trúnaðarvinum mínum?
(Bls. 11)
En fortíðin lætur æ meir að sér kveða, þótt leit
skáldsins að henni í sjötta ljóði verði nokkuð
endaslepp, er það verður að hrökklast við lítinn
orðstír frá dyraspjöldum hússins við Lacépéde-
götu þar sem hafa komið ný og torkennileg nöfn
í stað hinna gömlu og kunnuglegu. Engu að
síður tekst að skapa ákveðin tengsl við fortíðina
í ljóðunum, og á þar mestan þátt persóna nokkur
sem leidd er fram og nefnist því sérkennilega
nafni Kort Kortsson og virðist vera einskonar
tengiliður við hið liðna eða jafnvel annað og
fyrra ég skáldsins, svonefnt alter ego. Það leyn-
ir sér ekki af hæpnum skoðunum og glannaleg-
um fullyrðingum, hvort heldur er um kvenfólk
(sjálfar les Arlésiennes) eða um undirdjúp hafs-
ins (sem freistandi er að tengja hér við undir-
djúp hugans eða súrrealískan skáldskap) sem
skáldið eignar téðum Kort að það vill halda
honum í ijarlægð frá sér, nema þá kannski til að
klappa honum á öxlina góðlátlega, eins og gert
er í lokin.
En þótt, eins og áður sagði, skáldið verði að
hverfa á brott frá Lacépede-götu eftir að hafa
farið þangað erindisleysu í leit að kunnuglegum
nöfnum við dyrabjöllur, er það þó viss huggun
að önnur skilti eru til óforgengilegri en nafn-
skilti venjulegra borgara, þar sem eru skiltin á
Operugötu 26, áletruð nafni skáldsins St-Johns
Perse (réttu nafni Marie-René Alexis Saint-Lé-
ger Léger) og stórhöfðingjans Grimaldis Re-
cusse er lét byggja það á sautjándu öld. Hér ætti
skáldið með réttu
að falla í leiðslu andspænis þessum samræmis
fulla fleti,
þessum áletrunum þessari nafnadýrð
(Bls. 15)
en að það gerist ekki má að líkindum kenna
þeirri tilhugsun þess að slík skilti og minnis-
merki, hve óbrotgjörn sem þau kunna að vera,
eru í hróplegu ósamræmi við skáldskapinn
sjálfan, jafnt Perses sem annarra, sem er draum-
kenndur í eðli sínu og beinist að hinu óáþreif-
anlega. Svipað kemur fram í 9. kvæði þar sem
minnst er annars skálds, Renés Char, sem af
sveitungum sínum er séður eftir dauðann sem
„ákaflega stórvaxinn“, í líkingu við „ás eða
skógarhæð“, þótt hann hafi í lifanda lífi verið í
ætt við vindinn og viljað sameinast honum:
Vindinum sem leggur
heilt ár að baki
á hálfri nóttu.
(Bls. 18)
Þótt ofangreindar hugleiðingar um þá Perse og
Char miði greinilega að því að varpa ljósi á
muninn á lifandi skáldskap og þess sem úr
honum er gert útávið og eftirá, þá leiða þær
einnig til ákveðins uppgjörs hins norræna
skálds við þessar suðrænu fyrirmyndir sínar frá
TMM 1992:4
111