Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Page 13

Róbert H. Haraldsson
Eftirmyndir Nietzsches
ýski hugsuðurinn Friedrich Nietzsche er sýnilegri í menningu tutt-
ugustu aldar en aðrir heimspekingar. Flestir kannast við veggjakrot
á borð við:
„Guð er dauður“.
Nietzsche.
Eða, eins og gárungarnir hafa það:
„Nietzsche er dauður“.
Guð.
Orðspjótum Nietzsches hefur rignt inn í hugarheim samtímans og m.a. haft
áhrif á það hvernig við lesum, eða mislesum, verk hans. Tæpast tekur nokkur
maður fordómalaust upp bók eftir Nietzsche í fýrsta sinn; sniðganga þarf
ansi margar kvikmyndir, skáldsögur, blaðagreinar og útvarpsþætti til að
komast hjá því að heyra nafn Nietzsches nefnt. Hér verður það ekki gert
heldur verður litið við í kvikmyndahúsi, réttarsal og aftur í kvikmyndahúsi,
gluggað í sögubækur og tímaritsgreinar til kynnast hugmyndum manna um
Nietzsche og e.t.v. Nietzsche sjálfum. Um hið síðara verður þó engu lofað.
Óþokkinn Nietzsche
Ein er sú tegund óþokka sem virðist laða gesti að kvikmyndahúsum, nær að
fylla rúmgóða sali af fólki sem nýtur þess að hata vissa manngerð úr hæfilegri
fjarlægð. Slíkur maður er kynntur til sögunnar í myndinni Vígahöfði (Cape
Fear, 1991). Sá heitir Max Cady (Robert de Niro) og er þegar myndin hefst
að ljúka við að afþlána tíu ára fangelsisdóm sem hann hafði hlotið fyrir að
misþyrma konu svo hrottalega að sjálfur lögfræðingur hans, Bowden (Nick
Nolte), veigraði sér við að verja hann. Cady sat ekki auðum höndum í
fangelsinu. Þegar hann var settur í svartholið var hann ólæs og óskrifandi;
líkami og sál í órækt. En Cady þarf svo sannarlega ekki að skríða í fötin er
hann endurheimtir frelsi sitt. Hann er orðinn vel heima í fagurbókmenntum
11
TMM 1997:3