Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Blaðsíða 106

BÖÐVAR GUÐMUNDSSON
Mér finnst sögnin að kommentera ágæt sögn, beygist eins og að hlera; það
þarf mörg orð, heila setningu, á „hreinni íslensku“ til að orða sömu hugsun,
„gera athugasemdir við“ eða „láta í ljós álit sitt.“ Og illa kemur það saman
og heim við skinnsparnaðarstílinn góða á hinum yngri fornritum að velja
þá lausn sem orðfleiri er! En ég er alveg sammála þér um að orðalagið er
ónákvæmt og villandi þegar sagt er að maður kynnist einhverjum í gegnum
sjálfsskoðun einhvers. Hins vegar held ég ekki að Úlfhildur noti þetta orð af
því að hún ímyndi sér að þar með sé hún að skipa sér íflokk með fínu fólki,
menntuðu fólki, fólki sem talar eins og þeir sem eru sigldir (bls. 94). Hið
dönskuskotna mál er nú einusinni stíll alls viðtalsins. Æ, kæri Ólafur, þetta
fer allt eftir því hvernig við upplifum hlutina. Þyki okkur jómfrúin, helg og
hrein, spjallast óforbetranlega af öllum samskiptum nema þeim sem hún á
við heilagan anda, þá sjáum við auðvitað ekkert nema saur og svívirðu, en
þyki okkur Freyja enn eina ferðina með eitthvað spennandi í burðarliðnum,
ja, þá lítur málið bara allt öðruvísi út. Danskur stíll á islenskri grein er að
mínu viti engin dauðasök. Danir tóku Gunnar Gunnarsson að hjarta sínu
þótt hann skrifaði íslenska dönsku. Og tungumálið sem gamli Heinesen
skrifaði á elska þeir, og jafnvel hylla, þótt enginn Dani skrifi svo. Og Bretar
elska slavneska setningaskipan Conrads, og skrifa um hana lærðar bækur og
fordómalausar.
Af hverju erum við alltaf að dæma og hneykslast?
Og af hverju má ekki segja „að líta til baka?‘ Þú segir að það eigi heldur
að nota „að horfa aftur.“
Mér finnst þetta ekki alltaf merkja það sama. Manstu td. effir því þegar
Guðmundur góði lærbrotnaði og Ingimundur bleytti bækurnar? Það má vel
vera að Guðmundur hafi litið til baka, en það gerðu tær hans ekki, þær horfðu
þangað sem hæll skyldi, horfðu aftur.
Og ekki líkar þér betur við sögnina að dúkka upp. Þetta sögðum við í
Hvítársíðunni. Og meira en það, við smíðuðum stundum með dúkkuðum
saum, en hann er þannig gerður að haus hans „kafar“ betur í viðinn en flatur
haus! Ekki bara í Hvítársíðunni, líka í öllum Borgarfirði. Þó svo að Danir
kalli saum som! Og úr því við erum farnir að sjóða naglasúpu, get ég sagt
þér, að afi minn var meistari í að smíða hestskónagla. Ég man ekki hvað hann
sló marga í hitunni, það voru einhver ósköp. En auðvitað kunni hann ekki
heldur neina íslensku. Og svo þegar Borgnesingar voru farnir að framleiða
nagla fyrir allt sem er smíðað á Fróni, þá framleiddu þeir galvaníseraðan
saum með dúkkuðum haus, og gera enn og hana nú. Það kemur mér verulega
á óvart, ef þú, svo laghentur og fingranæmur sem þú ert, hefur aldrei beðið
um slíkan saum í sölubúð!
104
TMM 1997:3