Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Blaðsíða 68

ARTHÚR BJÖRGVIN BOLLASON
dans er í, því sem Þjóðverjar kalla „bók“! Að ekki sé talað um Þjóðverja
sem les bækur! Hversu latur, tregur og vondur er sá lesandi! Hversu
margir Þjóðverjar vita, heimta af sjálfum sér að þeir viti, að í hverri
góðri setningu er fólgin list, list sem þeir verða að átta sig á til að þeir
geti skilið setninguna. Misskilji menn til dæmis hraðann hafa þeir
misskilið setninguna sjálfa.“13
Það er forvitnilegt að bera þessi viðhorf Nietzsches enn saman við athuga-
semdir um málfar og stíl sem Þórbergur Þórðarson festi á blað rúmri hálfri
öld síðar. í frægri grein sem Þórbergur kallaði „Einum kennt - öðrum bent“
fjallar hann m.a. um vanda þess að lesa, skilja og lifa sig inn í bækur:
„Ef við kynnum að lesa bækur, myndum við jafnvel sjá meltingu
höfundarins'1.14
Það er einmitt lestur af þessu tagi sem Nietzsche ætlast til af lesendum sínum.
Hann krefst þess að við lesum bækur hans með íhugun, í stað þess að fara
yfír þær á hundavaði, þannig að lesturinn geri okkur „að sorptunnum, sem
bækurnar fleygja í atvikarusli héðan og þaðan“ eins og Þórbergur orðaði
það.
Nietzsche hefði því að líkindum getað tekið undir með meistara Þórbergi,
þegar hann segir:
„Vís maður hefur sagt: Sá sem skilur eitt atóm, hefur skilið alla
tilveruna. Ein bók, lesin til hlítar, er meiri ffæðari en þúsund bækur,
lesnar til afþreyingar.“15
Það er reyndar ekki alveg úr lausu lofti gripið að bera saman meistara
Þórberg og heimspekinginn Friedrich Nietzsche. Þrátt fyrir ólík lífsviðhorf
áttu þeir sameiginlegt að vera báðir óvenju snjallir stílistar, - hvor á sína
tungu. Og báðir lögðu mikið upp úr því að búa hugsun sinni þá umgjörð
sem hæfði efninu hverju sinni. Þess vegna getur verið forvitnilegt að bera
saman athugasemdir beggja urn málfar og bóklestur. Sem fornfræðingur var
Nietzsche vanur að sýsla með ýmiss konar texta sem þurfti að þýða úr einu
máli á annað. Þegar hann ræðir um vanda þess að þýða verk á þýsku, skjóta
enn upp kollinum djúpstæðar efasemdir um ágæti þýskunnar sem heim-
speki- og skáldskaparmáls:
„Það eru til vel meintar þýðingar sem hafa óviljandi orðið svo
flatneskjulegar að þær jaðra við að vera falsanir á frumtextanum,
eingöngu vegna þess að ekki tókst að þýða hinn djarfa og gáskafulla
hraða sem smeygir sér framhjá öllum hættum sem felast í hlutum og
orðum og gerir þær skaðlausar. Þjóðverjar eiga varla til presto í sínu
66
TMM 1997:3