Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Síða 87

JÓHANN MAGNÚS BJARNASON
nokkurn hátt. Gáfa Jóhanns er fínofin og smágerð, en hún er upprunaleg
engu síður en gáfa Stephans, og skilar okkur fyllri mynd af lífi Islendinga á
fyrstu árum byggðar vestur í Kanada en annars hefði fengist. Stephan dregur
upp tröllauknar myndir með koli, en Jóhann teiknar létt í bleki. Og utan við
allt „menningarsögulegt“ gildi er svo þetta óskilgreinda, en dýrmæta listgildi
og gerir það að verkum að við lesum þessa menn enn í dag, okkur til ánægju
og uppbyggingar. Jóhann Magnús taldi sig vart til listamanna, að minnsta
kosti ekki þegar illa lá á honum í bréfum til skáldbróður (eða skáldföður?)
síns Stephans, en vinnubrögð hans taka af allan vafa.
II
Jóhann Magnús Bjarnason fæddist að Meðalnesi í Fellum í Norður-Múla-
sýslu 24. maí 1866. Níu ára gamall, árið 1875, fluttist hann vestur um haf
með foreldrum sínum. Dvöl hans vestra varð því rétt 70 ár, því hann lést að
heimili sínu í Elfros í Saskatchewan-fylki í Kanada þann 8. september 1945.
Hann tregaði alltaf bernskustöðvarnar, og sagði vini sínum, Eyjólfi S. Guð-
mundssyni í Tacoma í Washington í sendibréfi árið 1930: „Maður á ávallt
angurblíðar minningar frá æskuárunum, sem maður vill hlúa að og má ekki
gleyma, jafnvel þó þær veki sársauka og trega í hjartanu. — Ég man vel eff ir
litlum hvammi við Lagarfljót í Fljótsdalshéraði, þar sem ég eitt sinn grét
fögrum tárum, átta ára gamall drenghnokki. Sá hvammur er í huga mínum
bjartasti bletturinn á jarðríki. Og ef einhver kunningi minn færi um þær
slóðir í sumar, þá mundi ég biðja hann að taka ljósmynd af þeim dýrðlega
töfr ahvammi. Ég veit, að ég fæ aldrei að líta þær stöðvar á ný með líkamlegum
augum mínum.“
Fyrir vestan stundaði hann lengst af kennslustörf í Manitoba-fylki, og
skrifaði meðfram í stopulum frístundum, einsog lengi hefur verið með
íslenska rithöfunda. öllum ber saman um að hann hafi verið upplagður
kennari, en honum fannst þó kennslan lýjandi þegar frá leið, og draga frá sér
kraft til ritstarfa. Hinsvegar var hann fátækur alla tíð og varð að sjá sér og
fjölskyldu sinni farborða með þeim hætti. Þessi saga hljómar kunnuglega.
Skólaganga hans varð ekki mikil, hann var að mestu leyti sjálffnenntaður.
Hann bjó yfir óslökkvandi fróðleiksþorsta einsog títt var um fátæk íslensk
ungmenni og varð með tímanum gagnmenntaður á sína vísu. Hann fer
snemma að birta skáldskap, rétt upp úr tvítugu í íslensku blöðunum vestra,
og fyrsta bók hans, Sögur og kvæði, kom út í Winnipeg 1892. Skemmst er frá
því að segja að sú bók vakti ekki mikla athygli, og vantar líka töluvert á að
skáldið hafi þar fundið sjálft sig. Næsta bók hans, Ljóðmæli, kom svo út árið
1898 einsog áður er getið, og nú greip vestur-íslenski risinn, Stephan G.
TMM 1997:3
85