Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Síða 33

EFÍNN ER ÆÐSTUR ALLRA GILDA
bjuggu í lokuðu samfélagi sem var undir hæl harðstjóra, en kynslóð eftir-
stríðsáranna sem hóf upp raust sína í fyrsta sinn í Þýskalandi um 1968 með
því að efna til mótmæla, andæfði samkvæmt reglum lýðræðisins. Þetta var
allt annað ferli sem ég sagði þar af leiðandi frá á annan hátt.
L.P.: í sömu bók líkir þú sjónvarpinu við staðdeyfingu. í nýjustu skáldsögu
þinni, Víðáttan, leggurðu nokkrar blaðsíður, sem eru í senn dapurlegar og
fyndnar, undir sjötuga konu ffá Austur-Þýskalandi sem fær sjónvarpsdellu
skömmu eftir hið fræga fall Berlínarmúrsins. Nýlega spurði ég nokkra menn
að því hvenær þeir héldu að þessi atburður, sem gjarnan er talað um sem
sögulegan, hafi átt sér stað. Enginn mundi í hvaða mánuði eða hvaða ár þetta
gerðist! Ef til vill er þetta orðin allsherjardeyfmg nú til dags ...
G.G.: Titillinn Staðdeyfmg er ósköp einfaldlega fenginn að láni úr þeirri
tækni sem tannlæknar beita, en strax í þessari bók er þjóðfélagsástandinu
lýst eins og „staðdeyfingu“. Ef til vill vegna þess að staðdeyft hafi fólk ekki
fundið þann sársauka sem heilinn nam. I Víðáttunni kemur Persaflóastríðið
fyrir eins og sýndarveruleiki í sjónvarpinu. Þetta er í rauninni framhald af
því sem ég var að fást við í Staðdeyfingu, því sjónvarpið er þarna staðsett í
tannlæknabiðstofu, það líkir eftir raunveruleikanum og verður þar með hluti
af frásögninni. Það þýðir að fágað glerið í sjónvarpsskjánum er spegill sem
endurspeglar atburðina áður en þeir gerast, umsemur þá og sendir út sem
sjónvarpsmynd. í Rottunni eru líka vangaveltur um fjölmiðlana, þar sem
hinn sextugi Oskar Matzerath býr í huganum til sjónvarpsmynd um nýliðna
atburði. Þannig er gerð mynd um afmæli ömmunnar önnu Koljaiczek
jafnhliða því sem haldið er uppá það.
En frá því ég skrifaði þá bók hefur tækninni fleygt svo mikið fram að þetta
er gerlegt.
L.P.: Annað tæki, tölvan, gegnir rétt eins og sjónvarpið lykilhlutverki í
skáldsagnaffeskumþínum. í skáldsögunni Unkenrufe (Köll körtunnar, 1992)
er henni og gríðarlegri reiknigetu hennar að þakka að einföld löngun manns
verður honum heilmikil tekjulind. Sjónvarp, tölva . . . Þegar menn líta um
öxl núna og reyna að meta áhrif þessara nýju uppfmninga, er niðurstaðan
þá neikvæð?
G.G.: Ég get ekkert um það dæmt svona almennt. í báðum tilvikum er um
að ræða grundvallartæknibreytingar, tækni sem hefur ekki aðeins haft áhrif
á gjörðir okkar heldur einnig á vitund okkar. Hvað sjónvarpið varðar, þá hef
ég tekið eftir því að margir eru hættir að gera glöggan greinarmun á því sem
TMM 1998:1
23