Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Page 36

GÚNTER GRASS
barrokkbókmenntirnar. En þetta grúsk í fortíðinni var ekki einskorðað við
þýskar bókmenntir. Ég hef alltaf furðað mig á því að Rabelais eigi sér enga
sporgöngumenn í Frakklandi, það er í mesta lagi hægt að nefha Céline og
notkun hans á slangri og götumáli. Að vísu hafði skálkasagan áhrif allt fr am
á Upplýsingaöldina, allt fram til Voltaires og Diderots. Ég er þá að tala um
skáldsögurnar Birtingog Jakob forlagasinna ogmeistara hans. En sú orðgnótt
ff önskunnar sem Rabelais vann úr og notfærði sér hefur síðan glatast, og við
tóku afar hefðbundnar bókmenntir, gáfulegar og víðsfjarri maganum ... Ég
reyndi semsagt að fara aftur til uppsprettu þýskunnar.
L.R: Mig langar að vitna hér í ræðu sem þú hélst árið 1990: „Einkenni níunda
áratugarins eru markaðshátíðir og listamessur sem bítast um markaðinn,
ofhlaðnar leiksýningar og stórmennskubrjálæði drottnandi prinsa sem hafa
nýlega tekið listina upp á sína arma.“ Við búum í Evrópu þar sem listin flæðir
um allt. List og hátíð. Eins og þú sýnir glögglega í Víðáttunni, þá var jafnvel
sameiningu Þýskalands slegið upp í hátíð — hátalarar, Níunda symfónía
Beethovens og Berlínarborg heilluð af McDonald’s. Hvernig lítur þú á Berlín
við þessar aðstæður?
G.G.: Berlín er sannarlega á villigötum. I kalda stríðinu var alltaf litið á
Vestur-Berlín sem einhvers konar borg bræðralagsins, sem brjóstvörn hins
frjálsa heims gegn austrinu. Hins vegar var Austur-Berlín höfuðborg Aust-
ur-Þýskalands og hafði því gríðarlegt táknrænt gildi. Nú er múrinn fallinn
og hlutarnir tveir eiga afar erfitt með að sameinast í eitt. Núna veit enginn
neitt í sinn haus og ástandið fer fremur versnandi en hitt, einkum vegna þess
að hvorki stjórnin í Bonn né borgarstjórinn í Berlín hafa snefil af pólitískum
áformum um borgina. Ég hef alltaf verið þeirrar skoðunar að við þessar nýju
aðstæður ætti Berlín að vera tengiliður milli austurs og vesturs, bæði í
menningar- og efnahagsmálum. Þess í stað ætla menn að gera hana að
höfuðborg. Þar með hafa þó ekki öll vandamál verið leyst. Raunar er aftur
farið að bera á hegðun sem var greinileg á tímabili múrsins, það er að segja
að íbúar helminganna tveggja eru aftur farnir að snúa baki hver við öðrum.
L.P.: Eru hátíðirnar ekki skipulagðar einmitt til að breiða yfir þennan raun-
veruleika?
G.G.: Það er nokkuð sem ekki snertir Berlín eingöngu. Ég er síður en svo á
móti hátíðarhöldum. En ég er afar efins gagnvart því sem ekki er einungis
að finna í Berlín, heldur alls staðar: einhvers konar menningariðnaði. Menn
26
TMM 1998:1