Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Page 109

Þórdís Gísladóttir
Þjóð í hlekkjum
tungumálsins
Innlegg í orðaskak Ólafs Halldórssonar og
Böðvars Guðmundssonar
s
Í2. hefti Tímarits Máls og menningar 1997 skrifar Ólafiir Halldórsson
ádrepu sem ber yfirskriftina „íslenska með útlendu kryddi“. Er hann þar
að gagnrýna málfar tveggja kvenna, rithöfundar og bókmenntafræðings,
sem átt höfðu samtal í TMM 2/96. Fátt kemur á óvart í greininni og virðist
mér sem hún sé beint innlegg í umræðu fjölmargra íslenskra menntamanna
af eldri kynslóðinni sem telja sig sjálfkjörna verndara íslenskrar tungu. Felst
þessi verndarstarfsemi aðallega í því að amast við dönskuslettum og öðrum
álíka ófögnuði, sem íslenskir bókmenntafræðingar og rithöfundar nota
óspart til saurgunar þeirri heilögu jómfrú sem málhreinsunarmenn virðast
telja íslenska tungu vera. Böðvar Guðmundsson svarar síðan ádrepunni í 3.
hefti Tímaritsins á gamansaman hátt en með alvarlegum undirtóni þó og
bregst Ólafur við því svari í 4. heftinu og sparar ekki stóryrðin. Þar sem mér
þykir þarna vera komið efhi í dágóða ritdeilu og þar sem slíkar sennur eru
alltaf vænlegar til vinsælda í íslenskum blöðum þá leyfi ég mér að eyða
ofurlitlu bleki og nokkrum tíma til að koma með innlegg í þessa umræðu
viðbúin því að að upp rísi hávær kór hjálpræðishermanna íslenskrar tungu
með vopn sín og verjur.
Auk ofangreindra pistla þeirra Ólafs og Böðvars er önnur grein sem varð
mér hvati til að skrifa það sem hér er sett á blað. Það er grein sem byggir á
fyrirlestri sem Gísli Pálsson mannfræðingur hélt og birtist í árbók íslenska
selskaparins í Uppsölum fyrir nokkru.1 Þar fjallar Gísli um þá ofurást
íslendinga á hinu ritaða orði sem hann telur hafa holdgerst í stemmningunni
sem myndaðist á götum Reykjavíkur þegar handritin komu til landsins árið
1971. Stemmningunni líkir hann við andrúmsloftið á kjötkveðjuhátíðum
þar sem menn sleppa fram af sér beislinu í fögnuði og galsa. Gísli telur að
þarna endurspeglist sú ofuráhersla sem lögð er á textann meðal íslensku
þjóðarinnar og hann kallar í greininni „islándsk textualism“, sem kannski
TMM 1998:1
99