Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Blaðsíða 114

PÓRDÍS GÍSLADÓTTIR
„Viðtalið er ugglaust tekið á segulband, og ekki verður betur séð en
að það sé prentað eins og það er á bandinu. Það gefur því góða
hugmynd um til hvers íslensk tunga dugir í umræðu um bókmenntir
og hvar hana þrýtur örendið, svo að nauðsynlegt reynist að grípa til
annarra tungumála."
Hefði Ólafur Halldórsson á annað borð kynnt sér talmálsrannsóknir myndi
honum ekki hafa komið til hugar að samtal þeirra Steinunnar og Úlfhildar
væri skrifað niður beint eftir segulbandi. Samtal sem skrifað er beint niður,
nákvæmlega eins og það kemur fyrir af skepnunni, er ansi hreint ólíkt því
samtali sem Ólafur er að gagnrýna, það ætti hann sem málfræðingur að
sannprófa einhverntíma sjálfur. En venjulegt talmál er líklega bara plat og
alvörumálið eru vel formúleraðar setningar sem er búið að festa á bókfell.
Vel getur verið að mörgum finnist ég nú vera að snúa út úr. Það er hins
vegar staðreynd að venjulegt talmál er mjög ólíkt ritmáli en það er ekkert
ómerkilegra fyrir vikið og ég vona að ekki hafi verið meining Ólafs að gera
lítið úr því. Það er ofur eðlilegt að venjulegt samtal sem fram fer á talmáli sé
öðruvísi en sá texti sem ég er til dæmis að skrifa núna og ég get snúið á alla
kanta og flutt fram og aftur í tölvunni minni tímunum saman áður en ég
sendi hann frá mér.
Ólafur Halldórsson talar í seinni ádrepu sinni um skýrleika og hljómfeg-
urð tungunnar (bls. 109) og fegurð íslenskunnar (bls. 111) og segir hann
þessa kosti tungunnar í hættu vegna málletingja sem ekki nenna að hugsa á
íslensku. Mig langar að minna á gömul og góð sannindi sem ég lærði í æsku
og eru á þá leið að fegurðin sé í auga sjáandans. Það er nú svo að það sem
einum finnst vera fádæma hljómfagurt og áheyrilegt kann öðrum að þykja
hin örgustu óhljóð og óþolandi sarg. Við þessu er ekkert að gera sem betur
fer því eins og annar gamall málsháttur segir: Hverjum þykir sinn fugl fagur
þótt hann sé bæði ljótur og magur. Fólk hlýtur að sjá að það er alveg talandi
dæmi um á hvaða stigi íslensk málfarsumræða er að tveir lærðir og vitrir
menn sem báðir eru fádæma orðheppnir og vel að sér, séu á síðum stærsta
bókmenntarits bókaþjóðarinnar að þjarka um hvernig var talað í þeirra
sveitum, á Hvítársíðunni og í Flóanum í dentíð nú löngu eftir að þeir sjálfir
og flestir aðrir sveitunganna eru fluttir á mölina eða til útlanda ef þeir eru
ekki hreinlega komnir á enn fjarlægari tilverustig.
Sú landlæga hugmynd að íslenskan sé einhversstaðar utan og ofan við
okkur sjálf gerir hið nauðsynlega og góða tæki sem tungumálið er því miður
að eins konar guðlegu afli. Þeir sem tilbiðja tunguna telja flest sem aflaga fer
og miður í þjóðfélaginu vondu málletingjunum að kenna, þessum heiðingj-
um sem ekki bera virðingu fyrir hinum guðlegu málfarsmáttarvöldum.
104
TMM 1998:1