Dagrenning - 01.04.1956, Blaðsíða 41

FRÁ FURÐUSTRÖNDUM.
Myndi n af Seljaness-Móra
---------------------------------------------N
Undir fyrirsögninni: „Frá furðnströndum“ verða framvegis birtar í
Dagrenningu frásagnir af sönnum atburðum sem furðulegir þykja, og
myndir, sem náðst hafa af fyrirbærum sem óskiljanieg eða litt skiljanieg
eru talin, eða sjaldgæft er að takist að ná myndum af.
Er þess vænst að iesendur Dagrenningar, sem slíkt eiga í fórum sín-
um, eða vita um slíkar myndir eða frásagnir, láti ritstjórann vita um
það, svo hann geti haft samband þar um við rétta aðila. J. G.
V_____________________________________________>
I.
Mórar.
Það er kunnara en frá þurfi að segja að
lengi hefir sú trú verið á íslandi, að til
væru svokallaðir „mórar“, en það eru
illkynjaðir fylgi-draugar manna eða ætta.
í þjóðsögum Jóns Árnasonar segir um
fylgjur þessar:
„Þessu næst munum vér telja nokkra
af draugum þeim, sem fylgt hafa bæði
ættum og einstökum mönnum og jafnvel
bæjum eða byggðarlögum. — Þessir
draugar eru aðrir kvennkyns en hinir
karlkyns. Karldraugarnir voru oftast í
mórauðri peysu eða mussu, með barða-
stóran hatt kolllágan á höfði eða lamb-
húshettu og „hengdu smala“, þ. e. stungu
öllum hausnum út um hettuopið, og létu
hettukollinn slúta aftur á bakið; sumir
þeirra gengu og við broddstaf. — Karl-
draugarnir heita allmargir Mórar, af
mórauðu peysunni eða úlpunni, sem þeir
eiga að vera í. Þó einnig heiti þeir ýms-
um öðrum nöfnurn." í Þjóðsögum Jóns
Árnasonar eru margir „mórar“ nefndir
og sagðar af þeim ýmsar sögur.
Allir eru „mórar“ þeir, sem þar er sagt
frá, fylgjur manna, og allir eiga „mórarn-
ir“ sammerkt í því, að þeir gert ávallt illt
af sér þegar þeirra verður vart. Þeir eru
því greinilega „djöfla“ættar. í öðrum
þjóðsagnasöfnum er og fjöldi móra-sagna
og er þetta einnig þar aðaleinkenni „mór-
anna“. í þjóðsagnasafninu Rauðskinna
(III. bindi) sem séra Jón Thorarensen
prestur í Nessókn gefur út, er saga af
einum þessara „móra“ — Seljaness-Móra
á Ströndum. Þá sögu hefir skrásett Símon
Jóh. Ágústsson prófessor, sem er einn af
afkemendum manns þess, sem „móri“
þessi var upphaflega sendur til.
Þar sem mynd sú, sem orðið hefir á-
stæðan til þess að grein þessi er skrifuð,
þarfnast nokkurrar sögulegrar skýringar,
hefi ég fengið leyfi skrásetjara og útgef-
anda sögunnar til þess að taka hana hér
upp, því þar mun hún réttast sögð, enda
heimildir þar þær beztu sem nú mun
völ á.
Fer nú sagan hér á eftir eins og hún er
í Rauðskinnu III., 1949 (bls. 100).
DAGRENNING 33