Uppeldi og menntun - 01.06.2015, Síða 10

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 24(1) 201510
AðdrAgAndi þemAnáms í KennArAhásKólA íslAnds
um grunnskóla var samþykkt árið 1974 (Lög um grunnskóla nr. 63/1974). Með þess-
um lögum var menntun barna- og unglingaskólakennara færð upp á háskólastig.
Það liggur þó ljóst fyrir að af hálfu stjórnvalda var stefnt að því að lagabreytingar
á hinu almenna fræðslukerfi og almennri kennaramenntun héldust í hendur (Birgir
Thorlacius, 1971). En þessi tvö lagafrumvörp, sem lögð höfðu verið fram samtímis
(í janúar 1971), urðu viðskila í meðferð Alþingis.
Samþykkt laga um Kennaraháskóla Íslands (KHÍ) átti sér stað aðeins átta árum
eftir að ný lög höfðu verið sett um Kennaraskóla Íslands (KÍ) (Lög um Kennaraskóla
Íslands nr. 23/1963); samtímis hafði aðsetur skólans flust úr gamla húsinu við Laufás-
veg (núverandi Kennarahúsi) í nýju bygginguna við Stakkahlíð sem þá var reyndar
enn í smíðum. Löggjöfin 1971 markaði stórt skref í starfsmenntun kennara á Íslandi
með því að almenn kennararéttindi voru nú bundin B.Ed.-gráðu eftir þriggja ára
nám á háskólastigi. Þar með urðu Íslendingar fyrstir Norðurlandaþjóða til að koma
menntun skyldunámskennara fyrir á háskólastigi (Gyða Jóhannsdóttir, 2001, 2008).
Í lagasetningunni 1971 fólst viðurkenning af hálfu löggjafans á því að til kennslu
barna og unglinga þyrfti nú orðið annað og meira en almenna framhaldsmenntun
og hagnýta starfsþjálfun, þ.e. menntun kennaraefna yrði ekki fullnægt með því að
miðla þeim ákveðnum forða þekkingar og þjálfa þau í tækni slíkrar miðlunar heldur
þyrftu þar að auki að koma til skjalanna fræðileg vinnubrögð, gagnrýnin vitund og
opin þekkingarleit. Starf kennara skyldi samkvæmt þessu skoðast sem fyllilega ábyrgt
starfshlutverk sem gerði þá færa um að bregðast við nýjum og síbreytilegum uppeldis-
aðstæðum borgarsamfélagsins (Gyða Jóhannsdóttir, 2001, bls. 55–61; Wolfgang Edel-
stein, 1988, bls. 43–79).
Ýmis ytri og innri skilyrði, sem settu mark sitt á starfsemi KHÍ fyrstu árin, stuðluðu
þó fremur að fastheldni við hefðir í íslenskri kennaramenntun (Guðrún Kristinsdóttir
og Allyson Macdonald, 2003; Gyða Jóhannsdóttir, 2001, bls. 94–97) en viðleitni til þess
að feta nýjar brautir í námsskipan og starfsháttum yfirleitt. Greining á þessum skil-
yrðum er líkleg til að veita innsýn í þau átök sem áttu sér stað í skólasamfélagi KHÍ
á tímabilinu 1975–1978 og leiddu til róttækra nýmæla í námsskipulagi, -inntaki og
-háttum í KHÍ sem kennd voru við þemanám (Ingvar Sigurgeirsson, 2013, bls. 199–200;
Lilja M. Jónsdóttir, 1996, bls. 9–11; Loftur Guttormsson, 1978). Þessi nýbreytni var af-
sprengi einhverra hvössustu átaka sem orðið hafa í íslenskum háskóla. Nemendur
sjálfir áttu eindregið frumkvæði að nýbreytnistarfinu og mikinn hlut að því í heild; því
má ótvírætt rekja þemanámið, sem stofnað var til haustið 1978, beint til andófs þeirra
og baráttu skólaárin þar á undan.
Meginmarkmið með hinni nýju þemaskipan, sem mótaði skýrast 1. missseri náms-
ins, var að laga kennaranámið sem rækilegast að þörfum og reynsluheimi verðandi
grunnskólakennara og gera nemendur sjálfstæða og virka í öllum námsathöfnum,
allt frá vali viðfangsefna til mats á niðurstöðum. Hvað varðar efnisinntak 1. náms-
misseris sérstaklega voru félagsfræði og félagssaga menntunar hugsuð sem helstu
uppistöðuþættir þemans, í anda þeirra hugmyndastrauma sem fylgdu 1968-hreyf-
ing-unni (Brown, 1973; Eggleston, 1974). Í þessu skyni var stundatöflu hverrar náms-
viku gerbreytt frá fyrra horfi þar sem kennslustundir hverrar viku höfðu skipst milli
tíu námsgreina (sjá bls. 14). Þrjár af hverjum fjórum vikulegum kennslustundum