Húnavaka - 01.05.1963, Side 50

48
HÚNAVAKA
og sökkva, með hverju árinu sem líður, æ dýpra í þá vonleysisað-
stöðu að fylgjast ekki með, dragast aftur úr. Og hvað þýðir það
nú, á dögum hinnar öru þróunar? Afleiðinguna sjáum við í því að
jarðir eru yfirgefnar og enginn er til þess að taka við þeim til
áframhaldandi búreksturs. — Það er hinn kaldi raunveruleiki, sem
hefur gerzt svo áþreifanlega á Vestfjörðum með því að heilar sveit-
ir hafa farið í auðn.
Og nú skal vikið aftur að orðum bóndans, sem ég ræddi við. Af-
stöðu þjóðfélagsins til þessara mála. Skyldi það hafa efni á því að
láta tilviljun ráða um framtíð landbúnaðarins á sama tíma og t. d.
Bretar hlynna mjög markvisst að sínum landbúnaði? Ótrúlegt það.
Hitt er trúlegra, að forsvarsmenn þjóðarinnar skilji að hér er alvara
á ferðum og sjái sóma sinn í að búa svo að þessum gamla atvinnu-
vegi að hann haldi velli og vel það.
Til eru hlutir, sem ekki verða metnir til fjár eða vegnir á vog.
Þar á meðal er menning þjóða. Við íslendingar teljum okkur stóra
af fornri menningu þjóðarinnar. — Þá var þjóðin bændaþjóð. — Á
næstliðinni öld sendu framsýnir húnvetnskir bændur syni sína til
langskólanáms. Allur fjöldinn varð þó að vera án allrar uppfræðslu.
En fólkið fann á sér að nýr tími var á næsta leiti. Einn og einn
maður brauzt áfram með sjálfsmenntun og gnæfði yfir fjöldann.
Frá þessum tíma á þjóðin líka marga glæsilega menningar- og fé-
lagsmálafrömuði, skáld og rithöfunda. Húnvetningar lögðu þar
nokkuð af mörkum; þrjá þjóðkunna lækna: Guðmund Magnússon,
Guðmund Hannesson og Guðmund Björnsson, svo að dæmi séu
nefnd. Fólkið hugsaði og gaf sér tíma til þess að hugsa, þrátt fyrir
þrotlausa vinnu fyrir daglegu brauði. Þeir sem lengst komust urðu
boðberar hins nýja tíma, sem við nú stöndum í og þekkjum. Tíma
auðfenginnar þekkingar á almennum málum. Tíma hinna miklu
möguleika til þess að hreppa fjölmörg gæði lífsins.
En þá kemur nýtt til: í kapphlaupinu um gæði lífsins er sjálfs-
menningarviðleitni fólksins hætt. Hætt þannig að það gefi sér ekki
tíma til þess að hugsa eða jafnvel hafi of lítinn tíma til þess. Og
nú verður mér aftur hugsað til gömlu bændamenningarinnar.
Stendur hún jafn föstum fótum sem oft áður? í verklegum efnum
stendur hún miklu framar og afköstin eru eftir því, en einhliða
áherzla á þá hlið menningarinnar má ekki verða á kostnað þeirrar
andlegu. Það má ekki ætla bændastéttinni það mikið starf, að ann-