Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.2012, Blaðsíða 24

24 Erlent 16.–18. mars 2012 Helgarblað
N
ú falla vígin eitt af öðru hvað
prentmiðla og annað prentað
efni áhrærir. Spjaldtölvur ým-
iss konar og Kindle-bókatölv-
ur frá Amazon og fleira í þeim
dúr virðist vera að ná yfirhöndinni. Nú
er svo komið að fallegir bókarkilir með
gylltu letri sem svo löngum hafa glatt
lestrarhesta virðast brátt heyra sög-
unni til – eftir 244 ár skal nú hætt að
prenta alfræðisafn Encyclopædia Brit-
annica.
Fyrr meir gengu farandsölumenn
hús úr húsi og falbuðu alfræðisafnið
en héðan í frá, í anda raunsæis hvað
varðar rafræna tíma og samkeppni frá
til dæmis Wikipediu, munu útgefend-
ur Encyclopædia Britannica fyrst og
fremst leggja áherslu á alfræðiorða-
bókina á netinu og fræðsluefni fyrir
skóla.
Síðasta prentaða útgáfa alfræði-
safnsins – 32 bindi – kom út 2010.
Heildarþyngd safnsins er tæp 60 kíló
og í því má finna nýjar færslur sem
varða hlýnun jarðar og kafla um verk-
efni sem snýr að rannsókn genameng-
is mannsins, Human Genome Project.
Líkt og skutbíll í bílskúrnum
Eflaust má leiða líkur að því að ein-
göngu hafi verið tímaspursmál hvenær
útgefendur Encyclopædia Britannica
tækju þessa ákvörðun, en formaður
útgáfufyrirtækisins, Jorge Cauz, velkist
ekki í vafa um réttmæti hennar.
Á vef The New York Times segir
Cauz að eflaust muni margir verða
nostalgískir og daprir vegna þessa. „En
við höfum mun betri verkfæri núna.
Vefsíðan er stöðugt uppfærð, hún er
miklu umfangsmeiri og er með marg-
miðlunarefni,“ er haft eftir Jorge Cauz.
Encyclopædia Britannica er í hug-
um margra táknmynd miðstéttar
Bandaríkjanna og á sjötta áratug síð-
ustu aldar var það að skarta alfræði-
safninu í bókahillunni svipað og að
hafa skutbíl í bílskúrnum. En safnið
var ekki gefið og margar fjölskyldur
þurftu að teygja sig nokkuð langt fjár-
hagslega til að eignast safnið og jafnvel
kaupa það á mánaðarlegum afborg-
unum.
En nú er hún Snorrabúð stekkur
og netið hefur nánast yfirtekið mark-
aðinn fyrir uppflettibækur og viðlíka
rit, enda hafsjór sérhæfðra vefsíðna og
fróðleiks – og ókeypis, þannig séð.
Áhöld um nákvæmni
Þó Wikipedia sé mikil uppspretta fróð-
leiks er óvarlegt að taka allt sem þar
er skrifað sem heilagan sannleika.
Það sem þar stendur skrifað er fram-
lag tugþúsunda og að mestu leyti talið
vera nákvæmt, jafnvel af fræðimönn-
um og háskólamönnum.
Wikipedia nýtur þess enn fremur
að efni á síðunni er hægt að uppfæra
í rauntíma og er þar af leiðandi meira í
takti við kröfur tímans.
Jorge Cauz segist telja að Britann-
ica hafi það fram yfir Wikipedia að efni
Britannica megi rekja til mikils met-
inna einstaklinga, það sé vandlega
yfir farið og auk þess njóti alfræðisafnið
trausts. „Britannica verður minni. Við
getum ekki elst við allar teiknimynda-
persónur, getum ekki elst við ástamál
allra frægðarmenna […] en það [Brit-
annica] verður ávallt rétt hvað stað-
reyndir áhrærir,“ segir Cauz.
Eitthvað virðist þó áreiðanleika
Britannica vera við brugðið því sam-
kvæmt niðurstöðum rannsóknar sem
birtar voru 2005 var ærin ástæða til að
bera brigður á forskot Britannica hvað
nákvæmni varðar miðað við Wiki-
pediu.
Í 42 greinum sem kannaðar voru
var að finna, að meðaltali, fjórar villur í
hverri grein hjá Wikipediu, en þrjár hjá
Britannica.
Útgefandi Britannica brást hinn
versti við og vísaði niðurstöðunum í
löngu máli til föðurhúsanna og sagði
rannsóknina vera morandi í rang-
færslum og hefði „alls ekkert gildi“.
Dýrt er drottins orð
Britannica er elsta alfræðisafn sem
gefið hefur verið út reglulega á enskri
tungu og er ekki gefið. Á vef Amazon
er 2010-útgáfan í boði á 1.049–4.422
Bandaríkjadali, en þess ber að geta
að meðalverðið liggur í kringum 1.400
Bandaríkjadali.
Aðeins 8.000 sett af 2010-útgáfunni
ku vera seld og afgangurinn, 4.000
sett, bíður kaupenda. Ljóst er að liðin
er gullöld Britannica-safnsins en sala
þess náði hámarki árið 1990 þegar
seldust 120.000 sett í Bandaríkjunum.
Nú eru það gjarna sendiráð sem kaupa
safnið, bókasöfn og rannsóknarstofn-
anir og stöku efnaðir neytendur sem
ekki eru reiðubúnir að sjá á bak fallega
innbundnum ritsöfnum.
Gagnrýni
Britannica var fyrst gefin út í Edinborg
í Skotlandi árið 1769 og var að hluta til
hugsuð sem svar við Encyclopédie-al-
fræðisafni Denis Diderot og Jeans le
Rond d‘Alembert.
Eins og við er að búast hefur Brit-
annica fengið sinn skerf af gagnrýni,
þar á meðal vegna kynþáttafordóma
og kynjamismununar.
Í 11. útgáfu safnsins, 1910–1911,
var til dæmis fjallað um Ku Klux Klan-
samtökin sem verndara hvíta kyn-
þáttarins og sagt að samtökin væru að
koma skikk á ástandið í Suðurríkjum
Bandaríkjanna í kjölfar borgarstyrjald-
arinnar sem geisaði á árunum 1861–
1865, einnig nefndrar Þrælastríðið. Var
meðal annars ýjað að nauðsyn þess að
„hafa stjórn á negrunum“ og talað um
„tíða glæpi negra sem nauðguðu hvít-
um konum“.
Í sömu útgáfu er ekkert ágrip af
ævi Marie Curie þrátt fyrir að hún
hafi unnið til Nóbelsverðlaunanna
í eðlisfræði árið 1903 og Nóbels-
verðlaunanna í efnafræði árið 1911.
Hennar er reyndar aðeins getið í
ágripi um eiginmann hennar, Pierre
Curie.
Í yfirlýsingu frá 2006 sagði: „Við
[Britannica] viljum í engu gefa í skyn
að Britannica sé villulaus; við höfum
aldrei haldið því fram.“
„Britannica verður
minni. Við getum
ekki elst við allar teikni-
myndapersónur, getum
ekki elst við ástamál allra
frægðarmenna […] en
það [Britannica] verður
ávallt rétt hvað stað-
reyndir áhrærir.
n Prentað efni lætur í æ ríkari mæli undan síga fyrir rafrænu
Britannica
bara rafræn
Kolbeinn Þorsteinsson
blaðamaður skrifar kolbeinn@dv.is
Britannica Nú
um stundir eru það
gjarna sendiráð og
bókasöfn sem fjár-
festa í Britannica.
MynD SiGtryGGur Ari
Gamlar, lúnar og virðulegar Alfræðisafn Britannica verður fært í rafrænt form og ekki
prentað á ný.
Hrekkur fór
illa úrskeiðis
Táningsstúlka frá Arkansas í
Bandaríkjunum komst í hann
krappan á dögunum. Stúlkan, sem
er fimmtán ára, ákvað að fram-
kvæma hrekk og senda smáskila-
boð í símanúmer af handahófi.
Notaði hún símaskrá heimabæjar
síns til að velja númer. Í skilaboð-
unum sem hún sendi stóð: „Ég
faldi líkið, hvað nú?“
Hrekkurinn fór hins vegar úr
böndunum því svo óheppilega
vildi til að sá sem tók á móti skila-
boðunum var lögregluþjónn. Lög-
regla rakti símanúmer stúlkunn-
ar og áður en stúlkan vissi af var
fjöldi lögregluþjóna kominn heim
til hennar. Stúlkan sagðist hafa
fengið hugmyndina af vinsælli
vefsíðu, pinterest.com. Hún slapp
með viðvörun.
Ákærðir eftir
harmleik
Saksóknaraembættið í Egypta-
landi hefur ákært 75 manns sem
grunaðir eru um að hafa tekið þátt
í óeirðum eftir knattspyrnuleik í
landinu þann 1. febrúar síðast-
liðinn. Að minnsta kosti 74 létust
þegar mikil átök brutust út á milli
áhorfenda á leik erkifjendanna
al-Masry og al-Ahly í egypsku
deildinni. Þeir sem nú hafa verið
ákærðir eru grunaður um mann-
dráp og alvarlegar líkamsmeið-
ingar.
Meðal þeirra sem ákærðir hafa
verið er yfirmaður öryggismála í
borginni Port Said þar sem átökin
brutust út.
Félögin hafa lengi eldað grátt
silfur en talið er að fjölmargir
áhorfendur hafi mætt vopnaðir á
leikinn.
Ljótasti hundur
heims er dauður
Tíkin Yoda, sem var þess vafasama
heiðurs aðnjótandi að vera talin
ljótasti hundur heims, er dauð.
Yoda, sem var Chinese Crested og
Chihuahua-blendingur, var fimm-
tán ára.
Talsvert var fjallað um Yoda
á síðasta ári þegar hún bar sigur
úr býtum í keppni sem fram fór í
Bandaríkjunum. Þar var keppt um
titilinn ljótasti hundur heims.
Terry Schumacher, eigandi
Yoda, tók hana í umsjá sína þegar
hún var hvolpur. Hún hafði fundið
hana yfirgefna í húsasundi og
ákvað að taka hana að sér þrátt
fyrir heldur ófrýnilegt útlit. „Minn-
ingin um hana mun lifa að eilífu,“
segir Terry.