Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2012, Blaðsíða 12

Vill skaðabætur frá
landsbankamönnum
12 Fréttir 26.–28. október 2012 Helgarblað
A
ðalbjörn Jóakimsson, út-
gerðarmaður og einn af fyrr-
verandi eigendum útgerðar-
félagsins Miðfells í Hnífsdal,
hefur stefnt þremur fyrrver-
andi starfsmönnum Landsbanka Ís-
lands vegna umsýslu bankans með
eignir hans á árunum fyrir hrunið.
Eignarhaldsfélag Aðalbjörns var með
samning við bankann um skulda-
og áhættustýringu sem endaði með
miklu tapi fyrir hann, meira en 300
milljóna króna, vegna gjaldmiðla-
skiptasamninga með japönsk jen. Svo
virðist sem starfsmenn Landsbankans
hafi látið félag Aðalbjörns stunda af-
leiðuviðskipti með erlenda gjaldmiðla
á sama tíma og talið var óhjákvæmi-
legt að gengi krónunnar myndi lækka.
Lögmaður Aðalbjarnar er Anna Linda
Bjarnadóttir.
Starfsmennirnir sem um ræðir eru
Yngvi Örn Kristinsson, fyrrverandi
framkvæmdastjóri Verðbréfasviðs
bankans, Arnar Jónsson, forstöðu-
maður gjaldeyrismiðlunar Lands-
bankans, og Sigurður M. Sólonsson,
ráðgjafi í gjaldeyrismiðlun Lands-
banka Íslands. Stefnan var þingfest í
Héraðsdómi Reykjaness á miðviku-
daginn í þessari viku.
Kröfur Aðalbjarnar í málinu
eru að starfsmennirnir þrír greiði
eignarhaldsfélagi hans, Dynjanda
ehf., rúmlega 350 milljónir króna í
skaðabætur. Í stefnunni í málinu er
rakið hvernig stjórnendatryggingar
Landsbankans geti bætt Aðalbirni það
tjón sem hann varð fyrir vegna ráð-
gjafar bankans.
Tapaði í Hæstarétti
Aðalbjörn gæti hins vegar átt erfitt mál
fyrir höndum þar sem Hæstiréttur Ís-
lands hefur dæmt eignarhaldsfélag
hans til þess að greiða Landsbanka
Íslands ríflega 300 milljónir jena, ríf-
lega 470 milljónir króna, vegna þeirra
viðskipta sem hann krefst nú skaða-
bóta fyrir. Í dómi Hæstaréttar frá því í
mars var ekki fallist á sjónarmið hans
í skuldamáli Landsbanka Íslands gegn
honum. Aðalbjörn hefur uppi sams
konar sjónarmið í þessu skaðabóta-
máli gegn Landsbankamönnunum
þremur og í skuldamálinu. Verjendur
Landsbankamannanna munu því geta
vitnað í dóminn í Hæstarétti Íslands
máli sínu til stuðnings. Aðalbjörn
leitast hins vegar við að fá dæmdar
skaðabætur frá þeim starfsmönnum
Landsbankans sem báru ábyrgð á
fjárfestingum hans í gegnum bank-
ana. Þannig gæti hann notað skaða-
bæturnar frá Landsbankamönnunum
til að greiða skuldina við Landsbanka
Íslands sem Hæstiréttur Íslands hefur
dæmt hann til að greiða.
Ósáttir viðskiptavinir
Mál Aðalbjörns er áhugavert fyrir
margar sakir. Um er að ræða eitt af
fyrstu dómsmálunum sem viðskipta-
vinur íslensku bankanna höfðar gegn
þeim út af fjárhagslegu tapi vegna
samnings um eignastýringu eða sam-
bærilegs samnings.
Eitt annað sambærilegt mál sem
höfðað hefur verið eftir hrun er dóms-
mál sem fyrrverandi viðskiptavinur í
eignastýringu Glitnis, Þórður Sverris-
son læknir ákvað að höfða gegn
bankanum vegna kaupa eignastýr-
ingardeildar bankans á tveimur víxl-
um Milestone fyrir hans hönd upp á
samtals tíu milljónir króna í október
2007. 6,2 milljarðar króna söfnuðust í
skuldabréfa- og víxlaútboðinu sem um
ræðir og kom hluti þeirra fjármuna frá
viðskiptavinum eignastýringardeildar
Glitnis. Eigendur Milestone, þeir Karl
og Steingrímur Wernerssynir, voru á
þessum tíma meðal stærstu hluthafa
Glitnis í gegnum eignarhaldsfélagið
Þátt International.
Milestone átti á þessum tíma í erfið-
leikum með að endurfjármagna sig og
höfðu lánabeiðnir í tugum banka ekki
skilað sér í jákvæðri niðurstöðu fyrir
Milestone. Skuldabréfaútboðið var
því viss þrautalending og var skulda-
bréfunum prangað inn á viðskiptavini
eignastýringardeildar Glitnis jafnvel
þó að erfið staða Milestone hefði átt
að vera kunn starfsmönnum Glitn-
is. Þórður tapaði tíu milljónum króna
á viðskiptunum og sumir aðrir við-
skiptavinir eignastýringarinnar hærri
fjárhæðum.
Annar viðskiptavinur Glitnis, sem
tapaði á annan tug milljóna í skulda-
bréfaútboðinu, sagðist í samtali við DV
árið 2009 vera mjög reiður út í starfs-
menn Glitnis: „Ég get eiginlega ekki
talað um þetta því ég verð svo reiður.
Ég get ekki talað um þetta án þess að
fá flog. Ég er hrikalega reiður út í þá.“
Enginn annar viðskiptavinur Glitnis
sem tapaði á þessu skuldabréfaútboði
Milestone ákvað hins vegar að leita
réttar síns. Í samtölum við DV kom
fram að skömm margra þeirra á tap-
inu væri of mikil til að þessir einstak-
lingar vildu gera hana opinbera.
Mikið fordæmisgildi
Mál Þórðar var þingfest í nóvember
2010. Kveðinn var upp úrskurður í
málinu í Héraðsdómi Reykjavíkur í
maí 2011. Úrskurðað var Glitni í hag.
Ein helsta ástæðan fyrir þeirri niður-
stöðu dómarans í málinu var sú að
hann taldi ekki sannað að stjórnendur
og starfsmenn Glitnis hefðu vitað að
fjárhagsleg staða Milestone væri eins
slæm og raun bar vitni þegar víxlarnir
voru keyptir fyrir hönd Þórðar. Þórður
áfrýjaði ekki málinu til Hæstaréttar Ís-
lands.
Ef Aðalbjörn fær dæmdar skaða-
bætur frá starfsmönnum Lands-
bankans, sem verður að teljast ólík-
legt í ljósi dóms Hæstaréttar Íslands,
í málinu gæti slíkur dómur haft
mikið fordæmisgildi í sambærilegum
málum og hugsanlega leitt til frek-
ari málaferla viðskiptavina bankanna
sem hafa borið óánægju sína í hljóði
eftir hrun.
Efnaðist vel
Í stefnu Aðalbjörns er rakið hvernig
það kom til að hann gerði samning
um eignastýringu við Landsbank-
ann. Þar kemur meðal annars fram
að Dynjandi hafi átt skip og kvóta sem
það hafi selt árið 2004. Þá hafi mörg
fjármálafyrirtæki sett sig í samband
við félagið til að falast eftir viðskiptum
við það, meðal annars Landsbanki Ís-
lands. Í stefnunni segir: „Eftir þá ráð-
stöfun átti félagið allmikið eigið fé og
breyttist starfsemi þess í kjölfarið í
ýmiss konar fjárfestingarstarfsemi […]
Landsbankinn bauð Aðalbirni á sér-
stakan kynningarfund í byrjun nóv-
ember 2004, þar sem kynnt voru við-
skipti með afleiður og sú þjónusta,
sem fólst í áhættu- og skuldastýringu.
Á fundinum kom meðal annars fram
að bankinn gæti boðið upp á áhættu-
lítil hlutabréfa- og gjaldeyrisviðskipti,
þar sem starfsfólk bankans hefði
mikla sérþekkingu á slíkum viðskipt-
um.“
Gerði Aðalbjörn gjaldmiðlaskipta-
samninga við bankann í japönskum
jenum sem gengu út á það að hann
keypti jen á tilteknum tíma og seldi
bankanum svo jenin aftur á tilteknum
degi fyrir krónur. Hagnaður eða tap
af viðskiptunum réðst þá af stöðu
jensins gagnvart íslensku krónunni á
hverjum tíma. Tekið skal fram að slík
viðskipti er mjög áhættusöm og var
Aðalbjörn því að taka mikla fjárhags-
lega áhættu þegar hann gerði samn-
inginn við bankann.
„Mun græða á veikingu
krónunnar“
Í stefnunni er rakið hvernig Aðalbjörn
vildi ekki ekki taka meira en 100 millj-
óna króna áhættu í afleiðuviðskiptun-
um og var kveðið á um slíkt í samningi
hans við bankann. Þó var þetta gert á
fyrri hluta árs 2006.
Í lok árs 2005, þegar gengi krón-
unnar var mjög sterkt, var ríflega 40
milljóna króna hagnaður af samn-
ingi Dynjanda við bankann. Gengi
krónunnar hríðfell á fyrstu mánuðum
ársins 2006 eftir að hafa náð sögulegu
hámarki árið 2005. Í lok árs 2005 kost-
aði einn dollari 60 krónur en var kom-
inn upp í tæpar 72 krónur í maí sama
ár. Erlendir vogunarsjóðir gerðu árás á
krónuna í febrúar 2006 sem átti þátt í
að leiða til leiðréttingar á gengi hennar.
Í stefnunni er rakið hvernig einn af
stefndu í málinu, Arnar Jónsson, for-
stöðumaður gjaldeyrismiðlunar bank-
ans, sagði í viðtali við Morgunblaðið
í mars 2006 að „raungengi krónunn-
ar væri allt of hátt“. Þá er vitnað sér-
staklega til þeirra orða hans að á þess-
um tíma hafi Landsbanki Íslands ekki
„ráðlagt sjávarútveginum að greiða
upp erlend lán í stórum stíl því sá geiri
mun græða á veikingu krónunnar“.
Á þessum tíma var Aðalbjörn kom-
inn í mínus upp á tæpar 30 milljón-
ir króna vegna afleiðuviðskipta sinna
sem bankinn stýrði fyrir hann. Samt
hélt bankinn stöðunni fyrir hann. Um
þetta segir í stefnunni í málinu: „Auk
þess spáðu allar greiningardeildir
bankanna veikingu krónunnar á sama
tíma. Þrátt fyrir þessa vitneskju var
gjaldmiðlaskiptasamningi við stefn-
anda í japönskum jenum framlengt,
sem verður að teljast mjög vafasöm, ef
ekki stórkostleg áhættutaka …“
Samningurinn framlengdur
án heimildar
Í stefnunni er rakið hvernig gjald-
miðlaskiptasamningur Aðalbjörns
var endurnýjaður án hans samþykk-
is þann 24. mars 2006 þrátt fyrir þessa
stöðu íslensku krónunnar og þrátt fyrir
að tap hans af samningnum næmi þá
ríflega 30 milljónum króna. Viðskipta-
samband Aðalbjörns og bankans
byggði hins vegar á því að hann sam-
þykkti „skriflega“ þau viðskipti sem
bankinn stundaði fyrir hans hönd.
Um þetta segir í stefnunni: „Þrátt fyr-
ir tapið framlengdi stefndi Sigurður
þann 24. mars 2006 gjaldmiðlaskipta-
samningnum við stefnanda, sbr. dskj.
nr. 10, upp á eigin spýtur, og án skrif-
legs samþykkis stefnanda fyrir þeirri
framlengingu. Samkvæmt þessum
gjaldmiðlaskiptasamningi var stefn-
andi skuldbundinn til að skipta á JPY
og að fá íslenskar krónur á gjalddaga
samningsins þann 11. apríl 2006.“
Í stefnunni segir að daginn áður
en samningurinn hafi verið endur-
n Útgerðarmaður tapaði á fjórða hundrað milljónum á afleiðuviðskiptum n Bankinn vill taka húsið af honum
Ingi Freyr Vilhjálmsson
fréttastjóri skrifar ingi@dv.is Stöðutaka Samson
„Móðurfélag Landsbanka Íslands, Samson, var með
stöðu gegn íslensku krónunni á árunum 2007 og 2008. Í
ársreikningum félagsins fyrir þessi ár kemur fram að félagið
tapaði tæplega 16 milljörðum króna árið 2007 vegna þess
að krónan hélst sterkari en stjórnendur félagsins töldu og
nærri 19,5 milljarða hagnaður á fyrstu sex mánuðum ársins
2008 þegar krónan hrundi í verði. Í báðum tilfellum var tapið
og hagnaðurinn sem um ræddi afleiðing af gengisvörnum
félagsins sem Samson hafði gert með afleiðusamningnum.
Orðrétt segir um þetta í árshlutauppgjöri Samson fyrir
fyrstu sex mánuði ársins 2008: „Félagið færir afleiðu-
samninga á markaðsvirði og því kemur fram tekjufærsla
að fjárhæð 19.483 m.kr. sem að stórum hluta er vegna
veikingar íslensku krónunnar á tímabilinu. Sem alþjóðlegt
fjárfestingafélag beitir félagið gengisvörnum til að styðja
við eign félagsins í Landsbanka Íslands hf. og draga úr
gengisáhrifum á eignir félagsins í evrum talið.“
Gengisvarnirnar voru hins vegar svo miklar hjá Samson á þessum tveimur árum að þær
voru meira en vörn fyrir 100 prósent af eigin fé Landsbankans – 100 prósent vörn á eigið fé
Landsbankans árið 2007 hefði átt að þýða tap upp á 8 milljarða króna en í stað þess var
tapið tvöfalt hærra. Því var ekki um réttnefndar gengisvarnir að ræða heldu stöðu með því
að krónan lækkaði mikið í verði.
Á sama tíma og bankinn var með þessa stöðu gegn krónunni, sem byggði á því mati að
krónan myndi lækka í verði, byrjaði hann í auknum mæli að selja viðskiptavinum sínum
gengistryggð lán, meðal annars húsnæðis- og bílalán sem tengd voru gengi erlendra mynta.
Slík lán byggðu á þeirri hugmynd að líklegt væri að íslenska krónan héldist áfram sterk í sam-
anburði við erlendar myntir og því væri hagstætt fyrir viðskiptavininn að gengistryggja lánin.
Landsbankinn byrjaði í auknum mæli að lána viðskiptavinum sínum í erlendum gjaldmiðl-
um árið 2006 og jókst hlutfall erlendra lána til einstaklinga um 400 prósent á tveimur árum,
samkvæmt skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Þar segir meðal annars í öðru bindinu:
„Mynd 27 sýnir að í Landsbankanum jókst hlutur erlendra lána til einstaklinga jafnt og þétt
frá því snemma árs 2006. Fór hlutfallið úr um 5% í upphafi þess árs í yfir 20% árið 2008. Eins
og hjá Kaupþingi er meirihluti erlendra lána í japönskum jenum og svissneskum frönkum. Í
öllum bönkunum þremur jókst hlutur erlendra gjaldmiðla, sér í lagi lágvaxtamynta, verulega
í lánum til einstaklinga síðustu 2–3 árin fyrir fall bankanna.“
Staðan er því þessi: Móðurfélag Landsbankans var búið að veðja á það með afleiðu-
samningum að krónan myndi lækka umtalsvert í verði í á árunum 2007 og 2008 en bankinn
seldi viðskiptavinum sínum lán á sama tíma sem byggðu á því að krónan myndi haldast
sterk.“ Úr einni af fréttum DV um stöðutöku móðurfélags Landsbankans, Samson, gegn
íslensku krónunni.
Björgólfur Thor
Ingva Erni stefnt Ingva Erni Kristinssyni,
fyrrverandi framkvæmdastjóra verðbréfa-
sviðs Landsbankans, hefur verið stefnt fyrir
dóm ásamt tveimur undirmönnum sínum í
Landsbankann.
„Eftir þá ráðstöf-
un átti félagið all-
mikið eigið fé og breyttist
starfsemi þess í kjölfarið í
ýmiss konar fjárfestingar-
starfsemi