Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2012, Síða 25

Umræða 25Helgarblað 26.–28. október 2012
Vísindaleg hindurvitni
V
ið hneykslumst stundum á
forfeðrum okkar sem álitu
jörðina vera flata og í miðju
alheimsins eða að líf gæti
kviknað í úrgangi. Leggi maður það
á sig að fylgjast með fjölmiðlum
í dag er ekki að sjá að samtíminn
leggi minni trú á bábiljur og bull en
fornöldin. Mjög oft er reynt að bera
fram hindurvitni með vísindalegum
áreiðanleikastimplum.
Fyrir örfáum árum fengu íslensk­
ir bankar gæðastimpla frá virtum al­
þjóðlegum endurskoðunarskrifstof­
um á sama tíma og þeir voru orðnir
ógjaldfærir og stuttu síðar urðu þeir
allir gjaldþrota. Hver getur lagt trú
á það sem löggiltur endurskoðandi
segir eftir þetta?
Áratugum saman hafa opin­
ber manneldisráð vestrænna landa
barist gegn offitu með því að reka
harðan áróður gegn fituneyslu. Fyr­
ir örfáum árum trúði fólk því að
kindakjötsfita og beikon væru lífs­
hættulegur matur. Afleiðingarnar
eru þær að fólk hefur sífellt fitnað
því í fitusvelti sínu hefur það leitað
í kolvetni þannig að kolvetnaneysla
hefur aukist gríðarlega og offita að
sama skapi.
Nýjustu næringarvísindin sem ég
rekst á í dag eru á þá lund að gervi­
sykur sé banvænn og jafnfitandi sé
að drekka sykurlaust gos og sykrað
gos. En þetta er auðvitað bull. Það
eru nánast engar hitaeiningar í
gervisykri og hann veldur auk þess
ekki sömu fíkninni og viðbættur
sykur.
Ævintýralegustu hindurvitnin
sem borin eru á borð í dag tengj­
ast kynhvötinni. Um daginn birt­
ist frétt á ljóskuvefnum hun.is þess
efnis að eitt af hverjum fimm börn­
um væri misnotað kynferðislega.
Þessar undarlegu upplýsingar hafa
blaðamennirnir gleypt hráar út
úr einhverjum öfgasamtökum og
myndskreytt með gervilegri mynd
úr Getty Images af tárvotu barni.
Kynferðisleg misnotkun á börnum
er skelfilegur veruleiki en við vitum
öll að fimmta hvert barn er ekki mis­
notað kynferðislega. Hvaða tilgangi
þjónar það að telja almenningi trú
um slíka þvælu? Hvers konar skrölt­
hljóð heyrast í hausnum á blaða­
mönnum sem birta svona vitleysu
athugasemdalaust?
Fyrir skömmu síðan flutti innan­
ríkisráðuneytið inn meinta fræði­
konu sem hafði meðal annars þann
boðskap fram að færa að 36% af öllu
efni á netinu væri klám, að eðlilegt
klámefni væri vandfundið í dag en
mest bæri á viðurstyggilegu ofbeld­
isefni og úrkynjun, að karlmenn
gætu orðið að barnaníðingum við
að horfa á venjulegt klámefni og
að réttast væri að setja klámsíu á
alla netnotkun og loka þannig Ís­
landi fyrir klámheiminum. – Engin
af þessum fullyrðingum þolir nána
skoðun og raunar stangast þær allar
á við heilbrigða skynsemi. 
Það er ekki hægt að setja sig inn
í öll mál og rannsaka öll frumgögn.
Það væri þægilegt fyrir almúgann að
geta hallað sér að góðu kennivaldi
og treyst því í einu og öllu. Raunar
kemst maður ekki hjá því að reiða
sig á kennivald í mörgum efnum.
En kennivaldið er rotið af spillingu,
hagsmunum og ofstæki. Vel má vera
að hin hreina vísindalega nálgun á
veruleikann sé í fullu gildi en ef svo
er þá eru samt margir áhrifamikl­
ir aðilar sem stytta sér leið framhjá
vísindalegri ögun og sækja sér fjár­
magn og tiltrú í engu samræmi við
trúverðugleika. 
„Ævintýralegustu
hindurvitnin sem
borin eru á borð í dag
tengjast kynhvötinni
Af blogginu
Ágúst Borgþór
Sverrisson
n
iðurstaðan í kosningum síð­
ustu helgar um drög að nýrri
stjórnarskrá var svo afdrátt­
arlaus að þjóðin kom sjálfri
sér efalítið á óvart. Fáa óraði fyrir
svo skýrri niðurstöðu. Tvennt vekur
sérstaka athygli. Í fyrsta lagi var þátt­
takan miklu betri en flestir buggust
við. Helmingur allra atkvæðisbærra
Íslendinga tók þátt, eða um 116 þús­
und manns. Það er meira en gerist
að jafnaði í Sviss, þar sem þjóðar­
atkvæði er tíðast, og miklu meira en
þegar þjóðin gekk til kosninga um
stjórnlagaráð árið 2011. Árið 1918,
þegar Íslendingar greiddu atkvæði
um fullveldið, tóku færri þátt, aðeins
44%. Óhikað má því telja þátttökuna
um helgina mjög góða.
Í öðru lagi voru niðurstöðurnar
um allar spurningarnar sem lagðar
voru fyrir þjóðina miklu meira afger­
andi en nokkur átti von á. Yfirgnæf­
andi meirihluti vill nýja stjórnarskrá
á grunni draganna sem stjórnlaga­
ráðið vann fyrir þingið. Yfirgnæf­
andi meirihluti vill þjóðareign á
auðlindum, jafnt atkvæðavægi og
auka beint lýðræði í formi þjóðarat­
kvæðagreiðslna. Góður meirihluti
tók enn fremur afstöðu gegn stjórn­
lagaráði varðandi þjóðkirkjuna, og vill
að í stjórnarskránni verði ákvæði um
stöðu hennar.
Varla þarf nokkur maður – ekki
heldur formaður Sjálfstæðisflokksins
– að velkjast í vafa um vilja þjóðarinn­
ar. Íslendingar vilja nýja stjórnarskrá.
Þeir eru mjög sáttir við að hún byggist
á þeim grunni sem var lagður fyrir
þjóðina í ráðgefandi atkvæðagreiðslu
um síðustu helgi.
Tökum höndum saman
Alþingi hefur ekki í nokkru öðru
máli verið jafn vel nestað af þjóðinni.
Grundvöllur stjórnarskrárdraganna
var lagður af þúsund manna þjóð­
fundi, sem valinn var með slembi­
úrtaki. Hugmyndina að honum átti
Bjarni Benediktsson, formaður Sjálf­
stæðisflokksins. Sérstök nefnd stjórn­
skipunarsérfræðinga og annarra vann
niðurstöður þjóðfundarins upp í
hendur fulltrúa þjóðarinnar, sem hún
kaus beinni kosningu 2011, og breytt­
ist í stjórnlagaráð.
Vissulega hafa skoðanir á stjórnar­
skránni verið skiptar milli flokka og
manna meðan á þessu ferli stóð. Það
er eðlilegur partur af lýðræðinu.
Nú ætti sá kafli að vera frá. Þjóð­
in sjálf hefur talað mjög skýrt um þau
aðalatriði sem fyrir hana voru lögð
í þjóðaratkvæði. Slíkar deilur er því
rökrétt að skilja eftir í fortíðinni. Við
þingmenn eigum að grafa stríðsexina,
og taka höndum saman um að vinna
nýja stjórnarskrá á þeim grunni sem
yfirgnæfandi meirihluti varð sam­
mála um.
Verkefnið núna er að mynda sem
víðtækasta samstöðu á Alþingi um
að koma í framkvæmd þeim skýra
þjóðarvilja sem birtist í niðurstöð­
um þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Það
er besta leið Alþingis til að vinna sér
trúnað og virðingu þjóðarinnar á nýj­
an leik.
Kjósum í vor
Málið er í reynd mjög langt kom­
ið. Menn hafa bent á einstaka þætti
í drögunum sem þarf að slípa, og
að það þurfi að stilla af ýmis ákvæði
til að gæta innbyrðis samræmis.
Sú vinna hefur verið í gangi í hópi
sérfræðinga um stjórnskipun sem
stjórnskipunar­ og eftirlitsnefnd Al­
þingis, undir sterkri forystu Valgerð­
ar Bjarnadóttur, hefur haft sér til lið­
sinnis. Sú mikla forvinna sem þegar
hefur verið unnin, og sú skýra sam­
staða sem birtist í þjóðaratkvæða­
greiðslunni um meginatriðin, á því
að gera mögulegt að leggja fram
frumvarp að nýrri stjórnarskrá svo
fljótt að unnt verði að ljúka fyrstu
umræðu um hana fyrir jól.
Tímann yfir jól og áramót, og
þangað til þing kemur saman aftur
á nýju ári, verður hægt að nota til
að inna af höndum þá frekari vinnu
sem jafnan þarf að leggja í þingmál
milli fyrstu og annarrar umræðu. Í
rökréttu framhaldi af því gæti fyrsta
mál á dagskrá Alþingis á nýju ári því
verið önnur umræða um frumvarp
til nýrrar stjórnarskrár. Ef þingmenn
taka höndum saman, og leggja sig í
framkróka um að hrinda ótvíræðum
vilja þjóðarinnar í framkvæmd þarf
því ekkert kraftaverk, aðeins góðan
vilja og málefnalegt starf, til að Al­
þingi geti lokið afgreiðslu á fullbú­
inni stjórnarskrá áður en það lýkur
störfum fyrir kosningar í vor.
Við þær aðstæður væri í senn
eðlilegt og rökrétt miðað við þétta
samfylgd þjóðar og þings í málinu frá
fyrsta skrefi, að ný stjórnarskrá væri
lögð aftur fyrir þjóðina í þjóðarat­
kvæðagreiðslu samhliða þingkosn­
ingum í vor. Það væri lýðræði í verki.
Kjósum um nýja
stjórnarskrá í vor
„Íslendingar vilja
nýja stjórnarskrá.
Þeir eru mjög sáttir við að
hún byggist á þeim grunni
sem var lagður fyrir þjóð-
ina í ráðgefandi atkvæða-
greiðslu um síðustu helgi
Kjallari
Össur
Skarphéðisson
utanríkissráðherra
Vitsmuna-
legur
óheiðar-
leiki
É
g á að vera orðinn nógu reynd­
ur netverji til að láta það ekki
fara í taugarnar á mér að ein­
hver hafi rangt fyrir sér á
netinu. En þó hef ég staðið mig
nokkrum sinnum að því undan­
farna daga að þurfa að svara fá­
ránlegum rökum um niðurstöður
þjóðaratkvæðagreiðslunnar síðustu
helgi, og mig langar bara til að gera
það einu sinni fyrir fullt og allt hér.
Það eru einhverjir sem vilja
meina að 70% þjóðarinnar hafi
ekki sagt já við tillögum stjórnlaga­
ráðs. Þar er verið að taka þau 33,6%
sem sögðu nei og leggja saman við
51,1% sem ekki mætti á kjörstað, til
að fá 67,53% út – og svo er rúnn­
að upp í 70% til að láta það líta enn
betur út.
Hér er verið að gera fólkinu sem
ekki tók þátt upp skoðun. Um þetta
hefur verið rifist síðustu daga, og
Birgir Ármannsson hefur verið í
fararbroddi fyrir þeirri stórkostlega
fávitalegu rangtúlkun.
Vandinn hér er að samkvæmt
nákvæmlega sömu rökum má segja
að 83,5% hafi ekki sagt nei við til­
lögum stjórnlagaráðs. Þetta er jafn
röng aðferðafræði sem gefur af sér
algjörlega sambærilega niðurstöðu.
Það er vitsmunalega óheiðarlegt
að slengja fram annarri túlkuninni
en láta hina ekki fylgja með.
Það að segja að „ef einhver vildi
samþykkja tillögurnar var honum
velkomið að mæta á kjörstað og
segja já“ er algjörlega núllað út með
því að segja „ef einhver vildi hafna
tillögunum var honum velkomið að
mæta á kjörstað og segja nei“.
Nú þætti mér vænt um það að
fólk hætti þessi bulli. Þeir sem ekki
mættu tóku ekki þátt. Niðurstaðan
er sú sem niðurstaðan er.
Vilji Birgir Ármannsson eða
nokkur annar rengja þessar niður­
stöður skal gera það með því að láta
gera skoðanakönnun eftir vísinda­
legri aðferð með áreiðanlegri að­
ferðafræði, og birta niðurstöðurn­
ar opinberlega. Að vísu væri slík
könnun óáreiðanleg af aðferða­
fræðilegum ástæðum: rannsókn
gerð eftir að niðurstöður fyrri rann­
sóknar (tja, kosninga) eru kynnt­
ar fyrir úrtakinu mælir mun betur
afstöðu úrtaksins til fyrri rannsókn­
ar en afstaða til rannsóknarefnis­
ins. Hins vegar, ef einhver hefði gert
skoðanakönnun fyrir kosningar
væri þetta alveg rétti tíminn til að
birta niðurstöðurnar.
Af blogginu
Smári
McCarthy