Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.2011, Blaðsíða 27

Viðtal | 27Helgarblað 16.–18. september 2011
sagði hann, er eins og flugvél
án vængja. Algjörlega gagns­
laust. Þannig að ef á annað
borð er búið að ákveða að hafa
kvótakerfi þá þarf framsalið að
vera mögulegt. En það þýðir
að við getum lent í miklum
vandræðum. Sérstaklega í litlu
sjávarþorpunum. Ég hef alltaf
sagt að við þurfum að horfast
í augu við það og slík alvarleg
vandamál hafa svo sannarlega
komið upp. Þess vegna þurf­
um við að geta gripið til sér­
stakra aðgerða eins og að út­
hluta byggðakvóta og annars
slíks. Það þarf að vera hægt að
grípa inn í óæskilega þróun.
Eins og til dæmis á Flateyri þar
sem kvótinn hvarf nánast allur
á einum degi. Þá þarf að vera
eitthvað viðbragð og það þarf
að stíga inn og bregðast við.
Það þarf að bregðast við svona
stórum áföllum því annars
situr fólkið eftir bjargarlaust,“
segir hann.
Veðsetning kvótans
nauðsynleg
Hann segir mikilvægt að hægt
sé að eiga viðskipti með kvót­
ann. „Í grundvallaratriðum
er ég sáttur við kvótakerfið.
Það er óumflýjanlegt að að­
gangur þurfi að vera lokaður
og það þarf að vera hægt að
eiga viðskipti. Ég tel það fyrir­
komulag að nýtingarrétturinn
geti gengið kaupum og sölum
vera mikilvægt. Síðan getur
maður velt fyrir sér alls kon­
ar þáttum, hvernig best sé að
stilla þetta kerfi sem best af.
Það er líka stóra málið sem ég
hef gert athugasemdir við –
samspil kvótakerfisins annars
vegar og fiskveiðiráðgjafar­
innar hins vegar. Ég hef mjög
lengi haft af því áhyggjur hvort
við séum að gera rétt varð­
andi uppbyggingu fiskistofn­
anna. Það hvernig við veið­
um og áhrif þess á stofnana
held ég til dæmis að séu einn
þáttur málsins sem við höfum
ekki rætt nægilega mikið. Ég
held að grunnþættir kerfisins
eigi að vera ósnertir en það er
margt innan kerfisins sem má
alveg örugglega skoða. Þetta
á að vera í stanslausri þróun.
En sú þróun má þó ekki vera
þannig að það ríki óvissa um
grunnstoðirnar,“ segir hann og
vill meina að veðsetning á afl­
anum sé nauðsynleg.
„Hvað varðar veðsetn­
inguna þá er mikilvægt að
átta sig á því að ef hún er ekki
leyfð þá getum við spurt að því
hvernig sá sem kemur nýr inn
á að geta fjármagnað kaupin.
Þá verður hann að eiga pen­
inga fyrir kvótakaupunum
sjálfum áður en hann kemur
inn eða ef einhver er tilbú­
inn til að lána honum án veða
sem er ólíklegt. Ef við erum
að horfa á möguleika manna
til að koma inn í greinina þá
myndi það koma verst út fyr­
ir þá sem koma inn nýir. Auð­
vitað væri best ef allir gætu far­
ið út og veitt. Það væri einfalt,
réttlátt og gott og ef auðlindin
væri takmarkalaus þá gengi
það upp. En þannig er það
bara ekki, þetta er takmörkuð
auðlind. Um leið og maður átt­
ar sig á því þá koma allir þessir
þættir inn,“ segir Illugi.
Áfall að missa tengda-
föður og náinn vin
En aftur að fiskverkuninni á
Flateyri. Í litla sjávarþorpinu
tókst mikill vinskapur með
þeim Illuga og Einari Oddi.
Seinna meir varð Einar Oddur
svo tengdapabbi Illuga. Einar
Oddur féll skyndilega frá árið
2007, en hann varð bráðkvadd­
ur í göngu upp á Kaldbak. Illugi
segir það hafa verið mikið áfall.
„Við vorum miklir vinir. Auðvi­
tað er það alltaf áfall þegar ein­
hver nákominn fellur frá. Einar
var einstakur maður og skarð­
ið verður því þeim mun stærra.
Ég missti ekki bara tengda­
föður minn heldur einn minn
nánasta vin líka. Ég hef allt­
af litið á mig sem gæfumann
meðal annars vegna þess að
ég hef verið svo heppinn að
kynnast svona mönnum eins
og Einari,“ segir hann alvarleg­
ur. „Það var svo merkilegt með
hann að hans skólaganga var
fremur stutt, en þó hann hefði
haft skamma formlega skóla­
göngu þá var hann samt einn
best menntaði maður sem ég
hef hitt á ævinni. Menntun er
þannig að auðveldasta leiðin
til að afla sér hennar er oft og
tíðum sú að ganga í skóla. Það
er þó ekki eina leiðin. Mennt­
un er líka fengin úr lífinu sjálfu
og í sjálfsnámi með því að lesa
og afla sér þekkingar. Honum
tókst á þann hátt að verða feiki­
lega vel menntaður maður.“
Mikil saga að baki ástinni
Illugi segist eiga margar góðar
minningar af tengdaföður sín­
um og vini en ein standi sér­
staklega upp úr, dramatískari
en aðrar. „Það er auðvitað
margt mjög minnistætt með
þann mann en sú mynd sem
er hvað skýrust í huga mér, er
þegar að við flugum saman í
lítilli vél vestur á Flateyri dag­
inn eftir snjóflóðið 1995. Það
var leiðindaveður, hríðar­
mugga og lítið skyggni. Ég man
eftir honum standandi úti á
flugvellinum þar sem hann
rýndi út fjörðinn og reyndi að
sjá heim í þorpið sitt. Hann
stóð þarna einn á flugvellinum
og þetta er mér mjög minnis­
stæð sjón,“ segir Illugi hugsi og
heldur áfram: „Hann var mjög
sterkur og afgerandi einstak­
lingur en um leið mjög hlýr og
mikill fjölskyldumaður.“
Fjölskyldumanninum Ein­
ari Oddi kynntist hann líka
vel því eins og áður sagði
varð hann líka tengdafaðir
hans. Eiginkona Illuga heitir
Brynhildur og kennir sögu í
Menntaskólanum við Sund.
„Við þekktumst auðvitað fyrir
vestan en byrjuðum ekki að
vera saman fyrr en við vorum
bæði hérna fyrir sunnan. Bak
við okkur er reyndar heilmik­
il saga. Bæði þekktust feður
okkar vel, pabbar okkar voru
vinir og herbergisfélagar í MA
á meðan Einar var þar og svo
vill það þannig til að afar okkar
voru líkar vinir. Þeir voru sam­
an á sjó. Okkur var sagt að þeg­
ar amma hennar Brynhildar
og afi giftu sig þá fóru þau inn
í Hafnarfjörð til ömmu minnar
og afa til að skála fyrir brúð­
kaupinu sínu áður en þau
héldu aftur vestur þar sem þau
bjuggu,“ segir hann brosandi.
Ekkert okkar fullkomið
Yfir í stjórnmálin. Oft minn­
ist hann orða tengdaföður
síns jafnt í leik sem starfi. „Ég
man eftir því að hann sagði oft
þegar upp komu einhver mál:
„Þetta eru bara mannheimar.“
Og það þýddi að við erum öll
mannleg, ekkert okkar er full­
komið og við getum öll gert
mistök. Veröldin er ekki full­
komin. Hlutirnir þurfa ekki
alltaf að ganga fyrir sig ná­
kvæmlega eins og maður hefði
viljað sjá þá gerast.“ Illugi telur
að þetta sé sérstaklega mikil­
vægt að hafa í huga og ekki síst
fyrir stjórnmálamenn. „Fyrir
þá sem starfa í stjórnmálum
þá er mjög gott að hafa þessa
setningu ofarlega í kollinum.
Annars endar það þannig að
menn verða bæði bitrir og leið­
ir þegar upp er staðið.“
Hann segir mikilvægt að
muna að öll séum við mann­
leg. „Við getum öll gert mis­
tök. Stundum er fólk gráðugt,
þröngsýnt eða ósanngjarnt og
við því er að búast. Þetta snýst
allt um að telja sér ekki trú um
að manneskjan eða veröldin
sé fullkomin,“ segir hann og
hlær þegar hann er spurð­
ur hvort hann sé fullkominn.
„Nei, langt því frá. Hvorki ég
né aðrir. Þannig er jú veröldin.
Sumt sem við gerum gengur
upp, annað ekki, stundum hef­
ur maður rétt fyrir sér, stund­
um ekki... Það sem skiptir máli
er hvað þú lærir af þessu öllu
saman og hvernig þú vinnur úr
þinni reynslu. Þó að háskóla­
menntun sé mikilvæg þá er
þegar upp er staðið mikilvæg­
ari menntunin sem felst í því
að læra af reynslunni í lífinu
sjálfu. Það er mesta mennt­
unin.“
Foreldrar Illuga eru vinstri­
menn og hann var það líka
framan af. Um tvítugt breytti
hann um stefnu og fór að halla
sér að hægri væng stjórnmál­
anna. Hann segir enga eina
sérstaka ástæðu eða einn sér­
stakan atburð hafa legið þar að
baki. „Ég bara skipti um póli­
tíska skoðun um tvítugt. Það
var ekkert eitt sem kom til. En
ég held það hafi mótað mína
skoðun á þessum tíma að vera
að vinna fyrir vestan. Þegar
ég fór að vinna þar þá sagði
karl faðir minn við Einar Odd
að hann skyldi ekkert fara að
hræra pólitískt í stráknum og
Einar stóð við það loforð. En
þegar ég var að vinna í frysti­
húsinu þá fór ég að átta mig á
samhengi hlutanna. Að hags­
munir fyrirtækisins og hags­
munir okkar sem þar unnu
fóru saman. Þegar ég var bú­
inn að átta mig á því þá fór ég
að hugsa margt upp á nýtt og
eitt leiddi af öðru.
Líf fyrir utan stjórnmálin
Þegar Illugi var frá í leyfi frá
þinginu hafði hann ýmislegt
fyrir stafni. Hann segir það
hafa verið skrýtið til að byrja
með að fylgjast með störfum
þingsins af hliðarlínunni.
Hann lét sér þó ekki leiðast.
„Ég sat ekki og reifst við sjón­
varpið,“ segir hann hlæjandi.
„Það var skrýtið en það vand­
ist. Það er hollt fyrir alla stjórn­
málamenn að hugsa að það sé
líf fyrir utan stjórnmálin. Það
er ekki endirinn á þessu öllu
saman ef þú ert ekki í stjórn­
málum. Þetta var alveg nægi­
lega langur tími fyrir mig til
þess að rifja það upp. Það er
margt annað í þessu lífi en
stjórnmál sem er gefandi og
skemmtilegt.“
Hann vann við hin ýmsu
verkefni á meðan. „Þetta leyfi
var auðvitað launalaust þann­
ig að ég fór í það að finna mér
verkefni. Ég er heppinn með
það að ég er með hagfræði og
MBA­menntun. Þetta voru
kannski ekki allt stór eða gríð­
arlega flókin verkefni. En ég
var meðal annars að vinna
með vini mínum frá Singapúr
sem ég kynntist í London að
því að setja upp sölu­ og dreif­
ingarkerfi í Asíu. Ég á kannski
eftir að hugsa til baka til þessa
tíma með ákveðnum söknuði
því ég gat ráðstafað mínum
tíma alveg sjálfur og ég held ég
að það verði ekki neitt þannig
á næstunni. Fyrir mér var þetta
ekki glataður tími á nokkurn
hátt. Ég var ekki að fást við það
sem ég vildi helst gera eða var
kosinn til að gera en ég var að
gera margt annað í staðinn
sem bætist í reynslubankann.“
Sannfærður um
sakleysi sitt
Þó að Illugi hafi stigið til
hliðar þá var hann allan tím­
ann sannfærður um sakleysi
sitt. „Ef ég hefði verið þeirr­
ar skoðunar að ég hefði gert
eitthvað sem hefði verið ann­
að hvort siðferðislega mjög
ámælisvert eða beinlínis brot
gegn lögum þá hefði ég sagt
af mér. Af því að það var ekki
þannig þá tók ég þá ákvörðun
að það væri eðlilegra að stíga
til hliðar meðan verið væri að
finna út úr þessu. Mér fannst
það eðlilegt. Ég held að það
hafi sýnt sig að það hafi ver­
ið rétt ákvörðun hjá mér. Það
koma svo fram gögn í þessu
máli sem gerðu mér mögulegt
að snúa aftur til minna starfa.
Í fyrsta lagi var skaðabótamál
höfðað á grundvelli rannsókn­
arskýrslunnar. Það mál var allt
dregið til baka eða því vísað
frá dómi. Síðan kemur fram
þetta lögfræðiálit sem unnið
er af mjög færum lögfræðingi á
þessu sviði. Þegar það er kom­
ið fram þá er búið að leggja
fram að mínu mati alveg nægi­
lega góð og skýr gögn til þess
að ég geti snúið aftur á þing
og allir geti skoðað og tekið af­
stöðu til málsins. Ég tel í mínu
hjarta að þetta sé fullkom­
lega nægjanleg gögn til þess
að eyða óvissunni. Um leið og
ég var kominn að þeirri niður­
stöðu þá var mér skylt að snúa
aftur til minna starfa. Það sem
skiptir mestu í þessu máli var
tvennt, að það kæmi fram með
skýrum hætti að ég hefði ekki
brotið reglur og að engir pen­
ingar runnu úr ríkissjóði vegna
þessa máls,“ segir hann.
Hann segir að eðlilega hafi
það verið erfitt að taka sér hlé
þar sem það sé langt síðan
hann ákvað að hann vildi
vinna við stjórnmál. „Það er
nokkuð síðan ég tók þá ákvörð­
un að ég vildi sinna stjórnmál­
um. Ég held að það sé eitt það
merkilegasta sem maður getur
gert. Það að fá að vinna fyrir
samborgara sína og fá að taka
þátt í að móta samfélagið með
þessum hætti. Ég tel að það sé
virkilega þess virði að setja alla
sína krafta í það og að því leyti
eru stjórnmálin mjög gefandi
starf.“
Stjórnmálamenningin
versnað og súrnað
Illugi segist hafa orðið var við
breytingu eftir að hann sneri
aftur á Alþingi. „Mér finnst
stjórnmálamenningin hafa
verið að versna og súrna. Það
skiptir máli að þeir sem taka
þátt í stjórnmálunum gleymi
því ekki til hvers þeir eru í
þessu. Mér finnst ég skynja
persónulegan pirring milli
einstakra manna á þinginu.
Það gerir að verkum að stjórn­
málaumræðan líður fyrir það.
Stjórnmálin þróast í þá átt að
það verði alltaf meiri og meiri
andstæður. Það verði erfiðara
að tala saman og menn ýtast
alltaf meir og meir út á hina
pólitísku vængi. Það er þróun
sem við höfum séð til dæmis
í Bandaríkjunum undanfarið.
Við sáum það meðal annars í
því í hvaða ósköpum þeir lentu
með ákvörðunum sínum um
skuldaþakið. Menn gátu varla
talað saman. Ég er þeirrar
skoðunar að það skipti máli að
fólk virði hvert annað og sjón­
arhorn hvers annars. Að menn
reyni að vera eins málefnalegir
og þeir geta og halda persón­
unum frá. Best er ef menn geta
síðan átt góð persónuleg sam­
skipti sín á milli, þvert á flokka­
línurnar. Til þess að þetta sé
hægt þá verða menn að ræða
stjórnmálin málefnalega því
um leið og þú ferð að gera það
persónulega þá hverfur mögu­
leikinn á því að menn geti átt
samneyti og samstarf þvert á
flokka.“
Hann telur vandann jafn­
vel liggja í veikri ríkisstjórn.
„Kannski er það vegna þess að
maður er að horfa á ríkisstjórn
sem er í svo miklum erfið­
leikum því þeir hafa bara eins
manns meirihluta. Öll mál
verða þyngri og þess vegna
er meiri pirringur í mönn­
um. Það kann að vera komin
þreyta í alla. Þetta er búið að
vera óskaplega erfiður tími í
stjórnmálunum. Það eru mörg
stór mál sem hafa legið á þing­
mönnum og ríkisstjórninni.
Icesave, Evrópusambandið,
deilurnar um landsdóm og
fleiri og fleiri. Þau eru öll til
þess fallin að auka á deilurnar
og ýta fólki fjær hvert öðru. Það
er hættulegt því að eðli lýð­
ræðisins er ekki að meirihlut­
inn valti yfir minnihlutann.
Það þarf líka að ná einhverju
samkomulagi. Auðvitað endar
það á þann veg að ef ekki næst
samkomulag þá er það meiri­
hlutinn sem ræður, en það á
ekki að vera eina reglan.“
Davíð ekki gallalaus
Illugi varð fyrst þekktur fyrir
að vera aðstoðarmaður Dav­
íðs Oddssonar. Hann segir
það hafa verið mikinn heiður
og gaman að vinna fyrir fyrir
Davíð. „Góður vinur minn,
Orri Hauksson, hafði verið að­
stoðarmaður Davíðs áður og
ætli það hafi ekki verið í gegn­
um það sem bent var á mig
í það starf. Enn og aftur þá lít
ég á mig sem gæfumann þeg­
ar ég hugsa um það hverja ég
hef hitt og fengið að kynnast.
Það var mjög gott að vinna
fyrir Davíð. Hann var góð­
ur yfirmaður en það var mjög
krefjandi að vinna fyrir hann.
Það hljómar nærri öfugsnúið
en það var mjög sjaldan sem
hann setti manni eitthvað fyrir.
Hans krafa var eiginlega sú að
maður yrði að gagni og maður
yrði sjálfur að finna út úr því
hvernig, það var miklu meira
krefjandi en að fá afhenta ein­
hverja verkefnalista.“
Hann segir þennan tíma
hafa verið skemmtilegan.
„Þetta var afskaplega skemmti­
legur tími og virkilega gefandi.
Davíð er mjög magnaður pers­
ónuleiki. Ég hef séð minna af
honum eftir að ég fór sjálfur
í pólitíkina og hann í Seðla­
bankann og svo upp á Morg­
unblað en mér er hann mjög
kær. Það eru forréttindi að fá,
þegar maður er að byrja sinn
starferil, að vinna fyrir mann af
þessari stærð. Davíð er auðvi­
tað ekki gallalaus maður frek­
ar en aðrir, enginn okkar er
það. Hann er stórbrotin pers­
óna og þannig persónur verða
líka alltaf umdeildar. Það hef­
ur alltaf verið þannig með
Davíð Oddsson að menn hafa
mjög mismunandi skoðanir
á honum, eðli málsins sam­
kvæmt, og ég held hann geri
sér manna best grein fyrir því
sjálfur. Það koma ekki marg­
ir svona menn fram á sjónar­
sviðið og maður getur kannski
sagt: Guði sé lof,“ segir hann og
hlær. „Ég veit ekki hvernig það
væri ef það væru 63 svona karl­
ar inni á þinginu.“
Styður Bjarna Ben
Hann segist hvað helst hafa
dáðst að því hversu auðvelt
Davíð átti með að taka ákvarð­
anir. „Það sem maður áttaði sig
á í þessu öllu saman var að þú
þarft endalaust að taka ákvarð­
anir. Stórar og smáar. Það sem
skiptir máli þá er að viðkom­
andi hafi skýra sýn. Að þegar
um álitamál er að ræða haf­
ir þú eitthvað til að fylgja eftir.
Þess vegna er svo vont þegar
stefnulaust fólk er í stórum og
mikilvægum valdastöðum af
því að svo koma öll álitamálin
og þá stundum frýs fólk fast.
Það er þó ekki þar með sagt að
menn taki alltaf réttar ákvarð­
anir. Það er eitt af því sem Dav­
íð gat virkilega gert – að höndla
þessar endalausu ákvarðana­
tökur. Hann gat það. Fyrir utan
að hann er greindur maður
með mikla yfirsýn þá er stóri
þátturinn með hann að hann
var með skýra pólitíska sýn.
Mér finnst þetta vanta núna.“
Illugi segist sjálfur ekki
sækja í að verða formaður
Sjálfstæðisflokksins en styður
vin sinn Bjarna Benediktsson
eindregið til áframhaldandi
formennsku í flokknum. „Ég
dáist að Bjarna fyrir það hvern­
ig honum hefur tekist að sinna
formannstöðunni. Það hef­
ur enginn formaður tekið við
á jafn erfiðum tíma og hann.
Við erum vinir og ég styð hann.
Hann er drengur góður, mjög
heill og heilsteyptur maður.
Hann er bæði þolinmóður og
umburðarlyndur og mér finnst
hann hafa góða dómgreind.
Það er ekki þar með sagt að
hann, frekar en aðrir, taki alltaf
réttar ákvarðanir, það er aldrei
þannig. En hann hefur sýnt að
hann fylgir sinni sannfæringu
og þannig menn eiga að vera
í forystu. Ég er sannfærður um
að hann eigi eftir að ná mikl­
um árangri með Sjálfstæðis­
flokkinn.“
„Auðvitað væri best ef allir gætu farið
út og veitt. Það væri einfalt, réttlátt
og gott og ef auðlindin væri takmarkalaus
þá gengi það upp.
„Kvótakerfi
án fram-
sals, sagði hann, er
eins og flugvél án
vængja. Algjörlega
gagnslaust.