Dagblaðið Vísir - DV - 16.09.2011, Blaðsíða 36

36 | Menning 16.–18. september 2011 Helgarblað
Menningarrýni
Hvað ertu
að gera?
Captain Am-
erica engin
tímamót
Hvaða bók ert þú að lesa núna?
„Það er langt síðan ég las bók síðast.
Það hefur líklega verið bók eftir
Arnald Indriðason eða ævisaga ein-
hvers fótboltamanns.“
Hvaða tónlist er í uppáhaldi þessa
dagana?
„Ég hlusta á alls konar tónlist en
mest á Kanye West og Jay-Z.“
Hvert ferð þú helst út að borða?
„Ég er mikill pítsumaður og enda
oftar en ekki á Castello í Kópavogi.“
Hvaða kvikmynd sást þú síðast og
hvernig líkaði þér hún?
„Ég fór á Captain America um dag-
inn. Það var ágætis mynd en markaði
engin tímamót í kvikmyndasögunni.“
Hvað ætlar þú að gera um
helgina?
„Klára síðasta leik tímabilsins með
liði mínu, Aftureldingu. Vonandi
vinnum við lokaleikinn og getum þá
skemmt okkur vel eftir hann. Svo
fer sunnudagurinn í að horfa á stór-
leikina í enska boltanum og auðvitað
Pepsi-deildina hér heima.“
DV mælir með...
Magnús Már Einarsson
ritstjóri fotbolti.net
You can be as bad as
you can be good
Ferlegheit
„Hressandi og líflegur hljóðfæra-
leikur, í bland við einstaklega góða
og blúsaða söngrödd Margrétar
Guðrúnardóttur, gerir plötuna alveg
prýðilega áheyrnar.“ – Valgeir Örn
Ragnarsson
Þ
að er ákveðið tabú
að ræða það að mað­
ur kljáist við geð­
sjúkdóm, þrátt fyrir
að hátt í fjörutíu pró­
sent af mannkyninu þjáist af
einhvers konar geðkvillum.
Það er ekkert mál að segja að
maður sé fótbrotinn en það
er miklu erfiðara að segja að
maður sé þunglyndur eða
með geðkvilla,“ segir leikstjór­
inn Ragnar Bragason. „Það er
mjög slæmt því að geðsjúk­
dómar eru bara eitthvað sem
svo margir kljást við og ekkert
óeðlilegt við það.“ Ragnar er
maðurinn á bak við þættina
Heimsendir sem frumsýnd­
ir verða á Stöð 2 í næsta mán­
uði. Þættirnir gerast á geðdeild
rétt fyrir utan borgarmörkin og
koma inn á viðkvæm málefni
eins og geðsjúkdóma. Sögu­
hetjurnar eru vistmenn á geð­
deildinni ásamt starfsmönn­
um hennar.
Þöggun elur á fordómum
og heimsku
„Það eru engar beinar hetjur
í þessu, ekki góða fólkið og
vonda fólkið. Það er ekki þann­
ig að starfsfólkið sé gott og vist­
mennirnir vondir eða öfugt.
Það er bara í rauninni mis­
jafn sauður í mörgu fé. Eflaust
kemur einhver gagnrýni en ég
held að fólk verði að horfa á
þetta sem skáldskap. Það eru
engin tabú í skáldskap. Mað­
ur getur ekki ritskoðað sjálfan
sig.“
Ragnar vonast til þess að
þættirnir komi af stað umræðu
sem hjálpi til við að eyða for­
dómum um geðsjúkdóma.
„Ég held að öll umræða sem
komi til með að skapast í fram­
haldi af þáttunum sé af hinu
góða. Það er einhver hugmynd
í gangi inni í þessum geðheimi,
sérstaklega hjá þjónustuaðil­
unum, að umræða geti alið
á fordómum. Ég er gjörsam­
lega á öndverðum meiði við þá
hugmynd.
Öll umræða er góð. Ef þú
þaggar eitthvað niður þá elur
það á fordómum og heimsku.
Ef þú kynnir ekki málefnið fyrir
fólki þá verður það bara hrætt
við það. Það er mjög mik­
ill misskilningur í kúltúrnum.
Lítum til dæmis í kvikmynda­
heiminn. Ef það er siðblind­
ur morðingi í kvikmynd þá er
það alltaf þýtt sem geðsjúkur
morðingi. Það er munur á sið­
blindu og geðveiki, það er ekki
það sama. Siðblinda er eitt­
hvað sem þú fæðist með og
er ekki beinn geðsjúkdómur,“
segir hann og greinilegt er að
málefnið er honum hugleik­
ið. „Það er alltaf verið að klína
einhverjum slæmum hlutum á
þá sem eru geðveikir. Í fæstum
tilvikum er manneskja með
geðsjúkdóm hættuleg. Fólk
er alltaf hrætt við það sem er
öðruvísi. Ef það stendur mað­
ur hérna úti á horni, öskrandi
með gulan gúmmíkút, þá líð­
ur ekki langur tími þangað til
búið er að fjarlægja hann. Af
hverju?“ spyr Ragnar en svar­
ar svo um hæl. „Af því að þetta
er óþægilegt fyrir okkur. Þetta
truflar þá sem eru eðlilegir og
þess vegna er þetta fjarlægt.
Sett einhvers staðar þar sem
þeir eru ekki fyrir okkur hin­
um sem er að vissu leyti mjög
óeðlilegt. Heimurinn væri dá­
lítið skemmtilegri ef fólk fengi
að vera bara með sinn gula
gúmmíkút úti á götuhorni.“
Trúir því að hann geti
sameinað vinstri öflin
Eins og áður sagði er geðdeild
sögusvið Heimsendis. Þættirn­
ir hefjast á því að grunnskóla­
kennari með ranghugmyndir
er lagður inn á deildina þvert
gegn vilja sínum. „Einar er
lagður inn á geðdeild og er al­
gjörlega þeirrar skoðunar að
þar eigi hann ekki heima. Þetta
gerist árið 1992 og á þessum
tíma á Íslandi eru hægri völdin
öflug og frjálshyggjan og einka­
væðingin eru að ryðja sér til
rúms. Kosningar eru í nánd og
Einar trúir því að það eigi að
hafa hann þarna inni fram yfir
kosningar því hann sé sá eini
sem geti sameinað vinstri öflin
í landinu. Hann heldur því fram
að uppi í Valhöll séu menn með
senda sem komast inn í haus­
inn á fólki og heilaþvoi það.
Hann er ósáttur og fer smátt og
smátt í það að starta byltingu
á geðdeildinni,“ segir Ragn­
ar, sem er leikstjóri og einn af
handritshöfundum þáttanna
ásamt þeim Pétri Jóhanni Sig­
fússyni, Jörundi Ragnarssyni og
Jóhanni Ævari Grímssyni.
Pétur Jóhann leikur
Lúðvík iðjuþjálfa
Verk Ragnars eru löngu vel
þekkt en eftir hann liggja þættir
eins og Dagvaktin, Næturvaktin
og Fangavaktin auk myndanna
Börn, Foreldrar og Bjarnfreð­
arson ásamt fleiri verkum. Að
þáttunum vinnur að miklu leyti
sami hópur og koma að þátt­
unum um félagana Ólaf Ragn­
ar, Georg og Daníel í Vaktaserí­
unum. Þeir leika þó ekki sömu
persónur í þáttunum og þeir
gerðu í vaktaseríunum og Jón
Gnarr er ekki meðal leikara að
þessu sinni.
„Jörundur leikur vistmann
sem heitir Margeir Orri og Pét­
ur Jóhann leikur iðjuþjálfann
á staðnum sem heitir Lúðvík.
Hann er fráskilinn og á fjórtán
ára unglingsdóttur sem hann á
í bölvuðum vandræðum með
uppeldið á. Hún er með hon­
um í vinnunni þessa helgi en vill
vera á Þjóðhátíð í eyjum með
vinkonu sinni og er alls ekki sátt
við að þurfa að húka með pabba
sínum í vinnunni. Hann er
svona svolítið „normið“ í þátt­
unum. Hann þarf að kljást við
vandamál vistmannanna en er
svo kannski ekkert alveg með
sín einkamál á hreinu. Hann er
frábær iðjuþjálfi en alveg glat­
aður faðir unglingsstúlku,“ seg­
ir Ragnar hlæjandi og heldur
áfram: „Hann veit ekkert hvern­
ig hann á að höndla það. Hann
skilur ekki alveg að hún sé að
breytast úr barni í ungling.“
Hugmyndin sprottin af
starfsreynslu
Ragnar segir hugmyndina að
þáttunum hafa kviknað fyrir
löngu. „Þessi umræða um geð­
deildir var búinn að vera í gangi
í þessum hóp lengi. Ástæðan
var kannski sú að Halldór Gylfa­
son, sem lék í vaktarseríunum,
og Jón Gnarr höfðu báðir unn­
ið á geðdeildum. Það var alltaf
verið að segja einhverjar sögur
af lífi starfsmanna á geðdeild.
Þannig það kom eiginlega bara
upp strax í Næturvaktinni,“ seg­
ir hann og á við hópinn sem
stóð að vaktaseríunum vinsælu.
„Þegar við vorum að leggja
drög að Bjarnfreðarsyni þá var
upprunalega hugmyndin sú að
láta hana gerast á geðdeild. Síð­
an þróaðist sú hugmynd í aðrar
áttir og handritið varð öðruvísi.
Þegar ég kláraði Bjarnfreðar­
son þá fór ég skjóta niður hug­
myndum um þessa seríu. Ég
var bara með svona grófa hug­
mynd um mann sem er lagður
inn á geðdeild og trúir því að
hann eigi ekki að vera þar, eigi
bara alls ekki heima þar. Þetta sé
allt tómur misskilningur og eitt
stórt samsæri gegn honum. Það
var upphafspunkturinn. Síðan
þróaðist þetta áfram hjá okkur
í hópnum. Þetta er yfirleitt eins
hjá okkur, við vinnum saman
að þessu í hóp. Ég kem kannski
með grunnhugmynd sem síðan
þróast og þroskast innan hóps­
ins.“
Mikil rannsóknarvinna
að baki þáttunum
Þættirnir eru teknir upp á yfir­
gefinni geðdeild rétt utan við
bæjarmörkin. „Þetta er tekið
upp á Arnarholti uppi á Kjalar­
nesi. Þar er yfirgefin geðdeild
sem er búin að standa auð í
sjö eða átta ár. Dóri Gylfa hafði
unnið þarna og við vissum af
staðnum. Þegar sögurnar af
geðdeildunum innan þessa
hóps byrjuðu þá snerust þær
um þennan stað. Það er líka
kannski ástæðan fyrir því að
maður kýldi þetta í gang um­
fram önnur verkefni því mað­
ur vissi af staðnum og að þarna
væri tilbúin leikmynd sem væri
bara að bíða eftir okkur.“
Eins og áður segir fjalla þætt­
irnir um fólk sem er með geð­
sjúkdóma. Ragnar segir það
liggja í eðli málsins að viðfangs­
efnið sé viðkvæmt. Sérstaklega
þar sem um hálfgerða grín­
þætti sé að ræða. „Þetta er auð­
vitað mjög vandmeðfarið. Við
nálguðumst þetta út frá mikilli
rannsóknarvinnu. Ég fór strax
í það að hitta bæði fólk sem
hafði verið að nýta sér þjón­
ustu geðdeilda og þá sem höfðu
verið að veita þjónustu. Fólk
báðum megin borðsins. Við
hittum mjög marga, tókum við­
töl og fengum ráð frá fólki. Bæði
hvernig þessi heimur funkerar
og afstaða fólksins gegn kerfinu
og hvað kerfið upplifir gagnvart
sér. Síðan hittum við margt fólk
„Einar trúir því
að það eigi að
hafa hann þarna inni
fram yfir kosningar
því hann sé sá eini
sem geti sameinað
vinstri öflin í landinu.
Þættirnir Heimsendir í leikstjórn Ragnars
Bragasonar gerast á geðdeild og fjalla
um málefni sem eru flestum hulin – geð-
sjúkdóma. Ragnar segist vonast til þess að
þættirnir dragi úr fordómum gegn geðsjúk-
um. Hann segir fólk hrætt við það sem sé
öðruvísi og sífellt sé verið að klína slæmum
hlutum á geðsjúka. Ragnar sagði blaða-
manni allt um geðveikan heim Heimsendis.
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@dv.is
Viðtal
Geðveikin
er vand-
meðfarin
Andlit norðursins
„Myndin er með stórkostlegt auga
fyrir hlutunum en litla tungu og
minni mænu.“ – Erpur Eyvindarson
DV mælir ekki með...
Horrible Bosses
„Myndin er ágætis afþreying en
fjarri því að vera þess virði að borga
fullt verð á hana í bíó.“ – Aðalsteinn
Kjartansson
Fallið er hátt
„Henni tekst á skemmtilegan og
áreynslulausan máta að búa til
sögupersónu sem lesendur nánast
hvetja áfram úr grámóskulegri til-
vistarkrísu miðaldra manns í spenn-
andi atburðarás sem leiðir til lausnar
dularfullrar morðgátu.“ – Kristjana
Guðbrandsdóttir