Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.2013, Qupperneq 24

S
uður-Afríka var eitt sinn köll-
uð heimshöfuðborg nauðg-
ana og ekki að ástæðulausu.
Áætlað er að 66 þúsund stúlk-
um og konum sé nauðgað í
landinu á ári hverju og þá berast með
reglulegu millibili óhugnanlegar frá-
sagnir af hrottafengnum kynferðisof-
beldisóhæfuverkum sem vekja óhug
út fyrir landsteinana. Ekkert lát virðist
ætla að verða á þessu en það nýjasta
snýr að lögregluyfirvöldum sem þó
hafa ekki farið varhluta af harðri
gagnrýni á undangengnum árum.
Kerfisbundið klúður
Suður-Afríska dagblaðið The Times
frá Jóhannesarborg afhjúpaði á
dögunum að lögreglustöðvar um
nær allt land væru að verða uppi-
skroppa með svokallaða DNA-kassa
eða viðbragðskassa nauðgana. Um
er að ræða eins konar sjúkrakassa
sem gerir rannsóknaraðilum og heil-
brigðisstarfsmönnum kleift að taka
lífsýni og safna sönnunargögnum
strax á vettvangi eða eftir að þolandi
leitar sér aðstoðar sem aftur eyk-
ur líkur á að árásarmaðurinn finnist
eða það sem meira er, verði sakfelld-
ur fyrir glæp sinn.
Til að bíta höfuðið af skömminni
virðast yfirvöld hafa verið meðvituð
um þetta vandamál svo mánuðum
skiptir. The Times talar um kerfis-
bundið langtímaklúður af hálfu yfir-
valda sem látið hafi vandamálið
óátalið á þessu tímabili. Sjúkrahús
hafi sökum skorts á þessum sjúkra-
gögnum þurft að notast við gamla og
útrunna viðbragðskassa sem skapi
gríðarstórar lagasmugur fyrir ger-
endur til sleppa í gegnum.
Vanbúnaður fordæmdur
Og það þurfti blaðagreinina til að
hreyfa við ráðandi aðilum. Suður-
Afrísk þingnefnd sem fer með mál-
efni lögreglunnar setti ofan í við lög-
regluyfirvöld. „Þetta er algjörlega
óásættanlegt og við í nefndinni for-
dæmum þennan skort á þessum
mikilvægu sjúkragögnum. Nauðg-
anatíðnin í þessu landi er slík að þetta
ástand er óverjandi og við krefjumst
þess að lögreglustjórinn leysi málið,“
sagði nefndarformaðurinn í yfirlýs-
ingu í kjölfar fréttarinnar. Lögreglu-
yfirvöld brugðust aftur við með eig-
in yfirlýsingu þar sagði að skortinn
mætti rekja til birgja en lofað var bót
og betrun.
Sláandi tölfræði
Til að átta sig á umfangi vanda-
málsins sem kynferðislegt ofbeldi
og nauðganamenningin er í Suður-
Afríku má benda á niðurstöður op-
inberrar rannsóknar sem gerð var
árið 2009 þar sem einn af hverjum
fjórum Suður-Afrískum karlmönn-
um viðurkenndi að hafa nauðg-
að konu. Og af þeim gekkst nærri
helmingur við því að um fleiri en
eitt fórnarlamb væri að ræða.
Samkvæmt nýjustu opinber-
um tölfræðiupplýsingum í landinu
voru tilkynnt 127 kynferðisbrot
á hverja 100 þúsund íbúa Suður-
Afríku í fyrra. Tæplega 52 milljón-
ir manna búa í landinu, sem ger-
ir rúmlega 66 þúsund þolendur á
ári. Lögregluyfirvöld telja þó að
aðeins ein af hverjum 36 nauðgun-
um sé tilkynnt. Langflestir þolend-
ur bera harm sinn í hljóði og ger-
endum í meirihluta málanna því
aldrei refsað.
DV vakti nýlega athygli á hrotta-
fengnu nauðgunarmáli, sem varð
að morðmáli, og átti sér stað í
Grahamstown í Suður-Afríku.
Þar var þrítugri konu, Thandiswu
Qubuda, nauðgað á götuhorni í
janúar af allt að átta karlmönnum,
henni misþyrmt og eyrun skorin
af henni. Hún lést af sárum sín-
um sex vikum síðar á sjúkrahúsi
án þess að komast aftur til með-
vitundar. Íslensk kona, búsett í
Grahamstown, hefur barist fyr-
ir réttlæti í því máli ásamt mann-
réttindasamtökum á svæðinu. Þá
kom upp sambærilegt mál bæn-
um Bredasdorp í febrúar þar sem
17 ára stúlka lést eftir að hafa verið
nauðgað og limlest.
Þessi tvö mál hafa komist í heims-
fréttirnar og vakið enn á ný athygli á
sláandi tíðni kynbundins ofbeldis í
Suður-Afríku sem er sú hæsta í ver-
öldinni.
Þjóðarátak Zuma
Vitundarvakningin varð til þess
að forsetinn Jacob Zuma ýtti í lok
febrúar úr vör þjóðarátaki gegn
nauðgunum. Er því ætlað að fræða
skólabörn um kynferðisofbeldi og
skelfilegar afleiðingar þess. Hef-
ur í því samhengi verið rifjað upp
að Zuma sjálfur hefur verið ákærð-
ur fyrir nauðgun og fór það mál fyrir
dóm árið 2005. Hann var á endan-
um sýknaður.
Margir hafa reynt að útskýra
nauðgunarmenningu og háa tíðni
kynferðisofbeldis í Suður-Afríku en
hver svo sem rót vandans er þá er
ljóst að vanbúnaður yfirvalda gagn-
vart faraldrinum er ekki til að bæta
ástandið. n
24 Erlent 27. mars-2. apríl 2013 Páskablað
Enn Eitt hnEykslið í
höfuðborg nauðgana
n Vanbúnaður gagnvart nauðgunum í S-Afríku n 66 þúsund þolendur á ári
„Nauðganatíðnin í
þessu landi er slík
að þetta ástand er óverjandi
Lífsýnakassi Hér má sjá svo­
kallaða nauðganakassa fyrir barn­
unga þolendur. Þeir eru notaðir til
að taka lífsýni og safna sönnunar­
gögnum af þolendum sem leitt
geta til sakfellingar gerenda.
Mynd ReuteRS
Skelfilegar
staðreyndir
Suðurafrískur
kennari huggar
börn sem urðu
skelkuð eftir
fræðslufund um
kynferðisofbeldi í
Höfðaborg. Hvergi
er tíðni nauðgana
jafn há og í Suður­
Afríku, þar á meðal
brot gegn börnum.
Mynd: ReuteRS
Hætta á
flóðbylgju
í Kaliforníu
Ný skýrsla Jarðfræðistofnun-
ar Bandaríkjanna, US Geological
Survey, sýnir að töluverð hætta
er á að jarðskjálfti undan strönd-
um Kaliforníu geti orsakað flóð-
bylgju sem gæti í versta falli náð
átta til tíu metra hæð þegar hún
nær ströndinni. Það er öllu lægra
en flóðbylgjurnar sem eyddu öllu
sem fyrir varð í Japan 2011 eða
Taílandi 2004 en engu að síður
nægilega öflugt til að valda gríðar-
legri eyðileggingu og dauða. Slík
flóðbylgja myndi hafa alvarleg
áhrif á samfélög í 70 sýslum fylkis-
ins hið minnsta að mati vísinda-
mannanna. Fáir bæir eru undir
slíkt búnir þó flóðaviðvörunarkerfi
sé til staðar víða undan ströndum
landsins.
Bill Gates
í smokka-
framleiðslu
Bill Gates eyðir sífellt meiri tíma
í að hjálpa öðru fólki með tíma
sínum og fjármunum. Nú hefur
hann fengið í lið með sér færa vís-
indamenn í því skyni að fram-
leiða smokka sem bæði konum
og körlum „líður vel með.“ Um
samkeppni er að ræða um næstu
kynslóð smokka en hugmyndin er
að fá fleiri í löndum Afríku og víð-
ar til að nota smokka við kynlíf en
það er algeng kvörtun karlmanna
og kvenna að smokkar eyðileggi
að hluta unaðinn við kynlíf. Betri
eða þægilegri smokkur ætti því að
njóta almennra vinsælda.
Sigurður Mikael Jónsson
blaðamaður skrifar mikael@dv.is