Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.2013, Qupperneq 35

Umræða 35Páskablað 27. mars–2. apríl 2013
Í
þessari grein er útskýrt í stuttu
máli hvernig afnám verðtrygg­
ingar getur leitt til almennt lægri
vaxta, minni verðbólgu og betri
möguleika hagkerfisins til að
jafna sig eftir áföll í framtíðinni.
Einnig verður útskýrt hvernig megi
afnema verðtryggingu.
Verðtrygging deyfir vaxtaskyn
Raunvextir hafa verið mjög háir hér
á landi og það má færa rök fyrir því
að vextir hefðu verið mun lægri ef
verðtryggð lán hefðu verið bönnuð.
Það er staðreynd að þegar vext­
ir hækka þá eykst greiðslubyrði
verðtryggðra lána minna en óverð­
tryggðra lána. Lántakendur finna
því lítið fyrir vaxtahækkunum og
sætta sig þess vegna við miklu
hærri vexti en ef lán væru almennt
óverðtryggð. Höfuðstóll verð­
tryggðra lána hækkar og vandan­
um er þannig velt inn í framtíðina.
Verðtrygging hefur þannig deyft
vaxtaskyn almennings. Afleiðingin
er sú að vaxtahækkanir hafa lítið
dregið úr eftirspurn eftir lánsfé og
lánastofnanir hafa fengið allt of lítið
aðhald frá lántakendum.
Við þetta má bæta að Seðla­
bankinn notar stýrivexti sem tæki
til að draga úr þenslu. En vegna
víðtækrar verðtryggingar hafa
stýrivaxtahækkanir Seðlabanka
bitið illa, og þurft að vera meiri en
ella. Ef öll lán væru óverðtryggð
með breytilegum vöxtum myndu
jafnvel litlar stýrivaxtahækkanir
hafa tilætluð áhrif. Vextir þyrftu því
að hækka minna.
Vertrygging eykur verðbólgu
Verðtrygging veldur líka aukinni
verðbólgu. Jacky Mallet hefur fært
rök fyrir því að verðtryggð útlán
banka leiði sjálfkrafa til aukinnar
verðbólgu. Verðbólga hækki höf­
uðstól lána, sem aftur hækki eignir
banka og útlánagetu þeirra og þar
með verðbólgu. Einnig hefur ver­
ið bent á að stór hluti þeirra vöru­
liða sem mældir eru í lánskjara­
vísitölunni hækki sjálfkrafa þegar
verðtryggð lán hækki. Þarna eru
tvær ólíkar hringrásir sem byggja
á verðtryggingu og báðar leiða til
meiri verðbólgu.
Verðtrygging leiðir einnig til þess
að bankar og ríki hafa lítinn hvata
til að berjast gegn verðbólgu. Ríkis­
sjóður skuldar 700 milljarða óverð­
tryggt og græðir því 7 milljarða
á hverju 1% í verðbólgu. Bankar
skulda 150 milljörðum meira óverð­
tryggt en þeir eiga verðtryggt og
græða því 1,5 milljarða á hverju 1%
í verðbólgu. Þetta kann ekki góðri
lukku að stýra, því bankar og ríki
geta með starfsemi sinni haft mikil
áhrif á verðbólgu í landinu.
Án verðtryggingar myndi hag-
kerfið jafna sig fyrr af áföllum
Í flestum hagkerfum sem verða fyrir
áföllum lækkar gjaldmiðillin og þar
með allar eignir, tekjur og skuld­
ir í hagkerfinu. Hér á landi lækkar
gjaldmiðillinn, eignir og tekjur en
ekki verðtryggðar skuldir. Engin rök
eru fyrir því að skuldir haldi þannig
verðgildi sínu þegar allar aðrar
eignir falla í verði.
Það tefur líka mjög fyrir bata
hagkerfisins eftir áföll að stór hluti
þjóðfélagsins glími við greiðslu­
erfiðleika og tapi eigin fé. Gjald­
þrotaleiðin er allt of tímafrek og í
raun ekki heppileg leið til að vinna
úr efnahagsáföllum. Gjaldþrot,
uppsagnir og atvinnuleysi í stór­
um stíl dýpka kreppur og tefja bata
um mörg ár. Ef skuldir væru óverð­
tryggðar, myndu þær lækka með
gjaldmiðlinum, minna yrði um
gjaldþrot og hagkerfið gæti þannig
jafnað sig fyrr. Það væri betra fyrir
alla og líka kröfuhafa.
En er óhætt að afnema
verðtryggingu?
Sá misskilningur er útbreiddur að ef
verðtrygging væri afnumin þá muni
sparnaður landsmanna brenna upp
á verðbólgubáli. Staðreyndin er sú
að meirihluti eigna lífeyrissjóða er
óverðtryggður. Mikið af sparnaði
landsmanna er á óverðtryggðum
bankabókum. Ef eftirspurn verður
eftir verðtryggðum sparnaðarkost­
um geta ríki og fjármálafyrirtæki
gefið út verðtryggð skuldabréf til
að anna þeirri eftirspurn. Það væri
kostur, því þá myndu hvorki ríki né
bankar hafa hag af verðbólgu eins
og nú er.
Verðbólga hér á landi er að stóru
leyti til komin vegna taumlausrar
aukningar peningamagns, en þar
hafa bankar verið í aðalhlutverki og
haft nánast frítt spil. Á því vanda­
máli þarf að taka til að fyrirbyggja
frekari verðbólgu af þeirri ástæðu
til framtíðar. Hugveitan Betra pen­
ingakerfi hefur einmitt bent á færar
leið til að koma böndum á peninga­
þenslu.
Er ekki gott að hafa val
um verðtryggingu?
Valfrelsi er gott, en í sumum tilfell­
um er þó betra að setja takmörk.
Það á við um verðtryggingu. Fái
verðtrygging að breiðast út í þjóð­
félagi, leiðir hún til aukinnar verð­
bólgu og hærri vaxta.
Enginn deilir um að það er
nauð synlegt að banna gengistryggð
lán til heimila sem ekki hafa tekjur
í gjald eyri. Með sömu rökum hlýtur
að vera skynsamlegt að banna verð­
tryggð lán til heimila sem ekki hafa
verðtryggðar tekjur.
Afnám verðtryggingar
Það er yfirlýst stefna Framsóknar­
flokksins að afnema verðtryggingu.
En hvernig gæti afnám verðtrygg­
ingar farið fram? Fyrsta verk væri
að mínum dómi að banna verð­
tryggingu á nýjum lánum.
Það er hins vegar stærra ver­
kefni að afnema verðtryggingu á
núverandi íbúðalánum. Ef ný lán
væru óverðtryggð frá deginum í
dag þá myndu umskiptin gerast af
sjálfu sér smátt og smátt, líklega
á einum til tveimur áratugum. En
það mætti hraða þeim umskipt­
um mjög mikið. Hvetja mætti lán­
takendur og lánastofnanir til að
skuldbreyta yfir í óverðtryggð lán
með skattalegum hvötum og regl­
um. Sjá þyrfti til þess að kostnað­
ur lántakenda af umbreytingu yfir
í óverðtryggð lán yrði í algeru lág­
marki. Afnám verðtryggingar af
íbúðalánum gæti þá gengið hratt
í gegn, líklega á einu eða tveimur
árum.
Að lokum
Skoðun mín er eindregið sú að
afnám verðtryggingar sé nauðsyn­
legur áfangi til að lækka vexti, draga
úr verðbólgu og bæta möguleika
hagkerfisins til að jafna sig eftir áföll
í framtíðinni. Afnám verðtryggingar
getur tekið skamman tíma, ef hvöt­
um verður rétt stillt upp.
Höfundur skipar 1. sæti á lista
Framsóknar í Reykjavík norður.
Hvers vegna að afnema
verðtryggingu?„Staðreyndin er sú að meirihluti eigna líf­eyrissjóða er óverðtryggður
Aðsent
Frosti
Sigurjónsson
góð gjöf
Model TWO Hnota
Verð 52.500,-
Tilboð 38.800,-
Ármúla 38 | Sími 588 5011 | Opið: virka daga 11-18, laugard. 12-14