Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.2014, Blaðsíða 66

66 Menning Páskablað 15.–22. apríl 2014
Vegabréf Sigmundar
Bolasteikin
í Boston
Draumar mannsins eru með
ýmsu móti, enda þrífast systurn-
ar þrá og löngun í stóru rúmi; það
sem einum finnst hugtækt er öðr-
um einskis virði – og fyrir vikið er
skilningur fólksins hvert á öðru
með alla vega hætti.
Líklega hef ég hugsað eitthvað
í þessa veru hér um árið þar sem
ég nálgaðist eitthvert umtalað-
asta steikhúsið á Nýja-Englandi –
og sennilega það alræmdasta að
auki, því að þar geta menn pantað
sér stærri steikur en nokkurt ann-
að veitingahús í veröldinni vogar
sér að bjóða einum manni.
Við hlið mér rölti starfsfé-
lagi minn sem var að láta stóra
drauminn rætast. Marga fjöruna
hafði hann sopið – og enn fleiri
firnindin étið, en nú var svo kom-
ið seint á miðjum aldri að hann
skyldi klára efsta stigið; stærstu
steikina í Bandaríkjunum, í
Mekku ofgnóttarinnar, paradís
matháksins.
Og þarna gengum við inn í
þetta líka búralega vertshús í
Boston sem svo að segja angaði
af drambi. Það var eins og sælu-
svipur félagans legðist yfir sam-
felldan salinn – og innúr breiðum
skrokki hans gæti að heyra ein-
hverja slíka vellíðan sem aðeins
brýst út þegar skynfærin öll hafa
fallist í faðma. Það lá við að tunga
mannsins titraði eins og þar væri
kominn kjafturinn á soltnum
rakka. Og svo settumst við loks
til borðs, hvor með sínum hætti;
hann sem næst himnaríki, ég á
minni jörð.
Ég pant-
aði mér 150
gramma steik,
nokkuð hefð-
bundna, með
kartöflu og
smjöri – og
hafi það kall-
ast máltíð,
var það á við
nasafylli á ketti ef litið var yfir á
pöntun vinarins; sjálfur matar-
diskurinn var á við kringlótt borð
á kaffihúsi – og þar upp á var sjálf
ofursteikin komin, stolt og hróður
mesta steikhúss álfunnar – og mér
reiknaðist til í huganum að þyngd-
in væri einhvers staðar í námunda
við stórt og montið íslenskt kíló,
altso næstum 1.200 grömm. Það
þýddi að ég var að gæða mér á
nánast tífalt minni mat en sessu-
nauturinn, sem vel að merkja,
var byrjaður að leggja til atlögu
við þessa líka síðustu kvöldmál-
tíð sína, eða svo var altént að sjá á
svipnum að lífi lægi við.
Ég var auðvitað fyrir löngu bú-
inn með minn skammt, ef skerf
skyldi kalla, áður en borðfélaginn
hafði torgað hálfu kjötfjallinu fyrir
framan sig. Og hófst þá raunar ein-
hver ósmekklegasta aðför að nauti
sem ég hef orðið vitni að í nægju-
sömu lífi mínu. Án þess að koma
upp stakasta orði skipti vinurinn
litum í þessari lokabaráttu sinni
við stykkið sem nægt hefði heimili
í Vogunum. Og svitinn lak af enni
hans milli þess sem skrokkurinn
stundi af rembingi. Og einhvers
staðar undir öllu saman hamaðist
þrútið og hefað hjarta sem var við
það að missa takt og ryþma.
Hann kláraði hlunkinn. Á
klukkustund og kortéri. Gat með
naumindum staðið upp, enda við
það að kúgast, en kátur vísast í
vömbinni. Og ég fylgdi honum út
af gildaskálanum eins og einhver
písl eða afturkreista … ef mig þá
skyldi kalla.
Þ
að er stundum talað um
skákbakteríu og Grænlands-
veiki. Þetta eru reyndar mjög
jákvæðir „sjúkdómar“ sem
ég hef á háu stigi. Frá því ég
steig fyrst á grænlenska grund hef-
ur þetta stórbrotna og heillandi land
átt hug minn allan. Og það hafa ver-
ið forréttindi að geta ásamt stórum
hópi góðra félaga unnið að útbreiðslu
skákíþróttarinnar meðal okkar góðu
granna.“
Þetta segir Hrafn Jökulsson, forseti
Hróksins, en um páskana fara nokkrir
knáir liðsmenn félagsins alla leið norð-
ur  á 72.  breiddargráðu, í  þorp-
ið    Ittoqqortoormiit  við  Scoresby-
sund. Þetta er áttunda árið í röð sem
Hróksmenn halda hátíð í þessu af-
skekktasta þorpi Grænlands – en það-
an eru um þúsund kílómetrar í næsta
byggða ból.
Skákævintýri Hróksins á Grænlandi
hófst árið 2002. Þá hafði Hrókurinn
verið ósigrandi á Íslandsmóti skákfé-
laga, auk þess að standa að sterkum
alþjóðlegum skákmótum. Liðsmenn
félagsins heimsóttu líka hvert einasta
sveitarfélag á Íslandi og alla grunn-
skóla, og gáfu með tilstyrk Eddu út-
gáfu fimm árgöngum 8 ára barna bók-
ina Skák og mát eftir Anatoly Karpov
í þýðingu Helga Ólafssonar stórmeist-
ara.
Hringdu í Bendó!
En hvernig kviknaði hugmyndin að
skáklandnámi á Grænlandi? „Ég sat
nú bara yfir óvenjulega góðum kaffi-
bolla og velti fyrir mér hvað ég vissi
um skák á Grænlandi. Niðurstað-
an var einföld: Ég hafði aldrei heyrt
minnst á skák í því góða landi eða
grænlenska skákmenn. Ég tók upp
símann og hringdi í vin minn Reyni
Traustason, sem þá hafði nýverið gef-
ið út bók um Íslendinga á Grænlandi.
Hann sagði: Hringdu í Bendó! Þar átti
hann við kraftaverkakonuna Bene-
dikte Thorsteinsson, sem er fyrrver-
andi félagsmálaráðherra á Grænlandi
en bjó þessi árin á Íslandi með manni
sínum Guðmundi Þorsteinssyni.
Bendó var formaður Kalak – Vinafé-
lags Íslands og Grænlands, og hún
var drifkraftur í allri skipulagningu að
glæsilegri skákhátíð sem við héldum í
Qaqortoq sumarið 2003. Meðal kepp-
enda þar voru Jonathan Motzfeldt og
Halldór Blöndal, sem þá voru þing-
forsetar Grænlands og Íslands, stór-
meistarar frá fjölmörgum löndum,
íslensk og grænlensk börn og áhuga-
menn á öllum aldri. Alls fórum við
með um 70 manna sveit til að halda
þetta fyrsta alþjóðlega mót í sögu
Grænlands. Þar lögðu margir hönd
á plóg, en mér verður oft hugsað til
þess þegar ég hringdi fyrst í forstjóra
Flugfélags Íslands – sem ég hafði
aldrei hitt – og spurði hvort honum
þætti ekki tilvalið að halda alþjóðlegt
stórmót á Grænlandi. Ég gat næstum
heyrt hvernig hann smellti fingrum
og svaraði: Gerum það!“
Hugljómun á siglingu
með veiðimanni
Skákhátíðin í Qaqortoq 2003 vakti
mikla athygli víða um lönd og heppn-
aðist frábærlega. En þetta var bara
byrjunin. „Þegar hátíðinni lauk fór ég
í siglingu með grænlenskum veiði-
manni um hina undurfögru firði á
Suður-Grænlandi. Ég fór yfir hátíð-
ina í huganum og vissi að ótal góð-
ar minningar höfðu orðið til. En ég
vissi líka að allt væri þetta til lítils ef
við héldum ekki áfram. Við vorum
búnir að undirbúa jarðveginn og sá
fyrstu fræjunum, en við urðum að
halda áfram að rækta og hlúa að, til
að skákin næði raunverulegri fótfestu
á Grænlandi.“
Skák snýst um að læra
– og leika sér
En afhverju skák? Hrafn þarf ekki að
hugsa sig um þegar hann svarar þeirri
spurningu: „Skákin eflir rökhugsun
og ýtir undir sköpunargáfu. Skák er í
senn stærðfræði og list. Skákin kennir
okkur að hugsa fram í tímann. Skák-
in kennir okkur að mistök og ósigrar
eru nauðsynlegir til að ná árangri. Án
mistaka er engin snilld, eins og mik-
ill skákmeistari sagði. Skákin kenn-
ir okkur að við þurfum í sífellu að
bregðast við, að lífið er sífellt að bjóða
okkur upp á nýja spennu – en fyrst og
fremst er skákin skemmtileg. Skák er
leikur og skák er lærdómur. Börnin
okkar eru að læra á meðan þau tefla
– en í þeirra huga eru þau fyrst og
fremst og skemmta sér.“
Austurströndin heillar
Árið eftir hátíðina miklu á Suður-
Grænlandi lá leiðin til Austur-Græn-
lands. „Aftur var það Reynir sem var
örlagavaldur. Hann tilkynnti mér að
ég hefði ekki kynnst Grænlandi fyrr
en ég hefði komið til austurstrandar-
innar. Það eru orð að sönnu. Því þótt
íbúar Grænlands séu ekki margir,
innan við 60 þúsund, er mikill mun-
ur á aðstæðum fólks eftir landshlut-
um. Lífsskilyrði á Austur-Grænlandi
geta verið erfið, og þar er við ýmis
vandamál að etja, þótt ótalmargt já-
kvætt sé að gerast þar líka. Við héld-
um næstu árin miklar hátíðir í Tasi-
ilaq, höfuðstað Austur-Grænlands, og
heimsóttum margsinnis öll litlu þorp-
in í grenndinni, og vorum síðast á ferð
um þessar slóðir í febrúar á þessu ári.“
Það var svo 2006 sem leið Hróks-
manna lá fyrst til Ittoqqortoormiit.
„Það var okkar óþreytandi félagi Arn-
ar Valgeirsson sem átti þá hugmynd
að fara alla leið þangað. Íbúar þar
voru um 500 og sáralítið í boði fyr-
ir börnin og ungmennin í bænum.
Arnar var árum saman leiðangurs-
stjóri okkar til Ittoqqortoormiit og
vann sannkallað þrekvirki, því það er
meira en að segja það að skipuleggja
meiriháttar hátíð í afskekktustu byggð
norðurslóða!“
Skákvæðing höfuðborgarinnar
Á austurströnd Grænlands búa næstu
nágrannar Íslendinga, og þeir hafa
lengstum átt hug Hróksmanna allan.
En í desember 2012 hófst skákvæð-
ing höfuðborgarinnar Nuuk fyrir
alvöru. Þá fóru Hrafn og íslenski stór-
meistarinn Henrik Danielsen (sem
er danskur að uppruna) og stóðu fyr-
ir skólaheimsóknum og viðburðum í
Nuuk. „Þar er starfandi skákfélag og
mikill velvilji og áhugi. Í fyrra fór ég
svo með mínum helsta samstarfs-
manni frá stofnun Hróksins, Róbert
Lagerman, og fleiri góðum félögum
og við héldum nokkrar stórskemmti-
legar hátíðir í höfuðborginni. Vinir
okkar hjá Flugfélagi Íslands gáfu 300
börnum skáksett, og þúsundir barna
á Grænlandi hafa fengið fyrsta skák-
kverið á grænlensku, sem skákfröm-
uðurinn Siguringi Sigurjónsson gaf
út.“
Heimsókn í „gleymda bæinn“
Árið 2013 var hið kraftmesta í starfi
Hróksins á Grænlandi, því auk há-
tíða í Nuuk og á austurströndinni
lá leiðin alla leið til Upernavik, sem
er nálægt 73. breiddargráðu á vest-
urströndinni. „Þarna búa um 1.200
manns og Upernavik er stundum
kallaður gleymdi bærinn á Græn-
landi, því þangað kemur varla nokk-
ur maður. Ingibjörg Gísladóttir, sem
starfaði við flugumsjón í bænum,
skrifaði mér, lýsti mannlífinu þarna
lengst í norðrinu og hvatti okkur til
að mæta. Ótal ljón virtust í vegin-
um, en okkur tókst að komast þang-
að í dimmasta skammdeginu í vetur,
þökk sé eldmóði Ingibjargar. Þarna
var haldin einhver mesta gleðinn-
ar hátíð sem við Hróksmenn höfum
staðið að, og nánast öll börn í bæn-
um voru með. Svo urðu þarna fagn-
aðarfundir, því yfirmaður lögreglunn-
ar í bænum, Steffen Lynge, var ein
helsta hjálparhella okkar í Qaqor-
toq 2003. Hann hefur þessa dásam-
legu og smitandi lífsgleði sem ein-
kennir Grænlendinga, og gerðist að
sjálfsögðu formaður í nýju skákfélagi
bæjarins sem ber hið viðeigandi nafn
Nanok – ísbjörninn – en þeir eru tíð-
ir gestir í þessum ógleymanlega bæ.“
Bestu nágrannar í heimi
Hrafn Jökulsson og félagar í Hróknum hafa í
tólf ár unnið að útbreiðslu skákíþróttarinnar meðal
barna og ungmenna á Grænlandi. Framundan er
ferð á ísbjarnarslóðir á 72. breiddargráðu og mörg
fleiri spennandi verkefni. Hann segir að ævintýrið á
ævintýralandinu Grænlandi sé rétt að byrja.
Guðmundur J. Sigurðsson
Athvarf Kristjana Guðmundsdóttir Motzfeldt og Róbert
Lagerman í heimsókn í athvarf fyrir fólk með geðraskanir.
Hróksmenn leggja mikla áherslu á slíkt starf, jafnt á
Íslandi sem Grænlandi.