Dagblaðið Vísir - DV - 13.06.2014, Blaðsíða 14

14 Fréttir Helgarblað 13.–16. júní 2014
„Það er augljóst að
þeim er misboðið“
n Bandaríkjamenn stíga afgerandi skref vegna hvalveiða Íslendinga
U
tanríkisráðherra hvalveiði-
þjóðarinnar Noregs, Børge
Brænde, er boðið á haf-
ráðstefnu sem Banda-
ríkjastjórn stendur fyrir í
Washington dagana 16. og 17. júní
næstkomandi en ekki Íslendingum.
Brænde tekur meðal annars þátt í
panelumræðum á ráðstefnunni sem
ber yfirskriftina „Our Ocean“. Utan-
ríkisráðuneytið hefur staðfest við
RÚV að ástæðan fyrir því að Íslandi
er ekki boðið séu hvalveiðar. Segja
má að aðgerð Bandaríkjanna gegn
Íslendingum marki ákveðin tíma-
mót: „Þetta er mjög skarpt díplómat-
ískt skref hjá Bandaríkjunum. Það er
augljóst að þeim er misboðið,“ segir
einn af viðmælendum DV sem ekki
vill koma fram undir nafni.
Salan til Japans
Eina ástæðan sem möguleg er fyrir
því að utanríkisráðherra Noregs er
boðið en ekki Gunnari Braga Sveins-
syni, utanríkisráðherra Íslands, er
sú að Íslendingar flytja út hvalkjöt
til Japans. „Norska utanríkisráð-
herranum er boðið. Þá spyr mað-
ur sig: Norðmenn veiða hval, ekki
satt? Munurinn er sá að Norðmenn
eru ekki að flytja út kjötið. Þeir eru
bara að veiða fyrir heimamarkað og
Bandaríkjamenn hafa ekki sett sig
upp á móti því.“
Stóra vandamálið er því ekki
hvalveiðarnar sjálfar – ef Íslendingar
veiddu bara hvalkjöt fyrir heima-
markað hefði fulltrúum landsins
hugsanlega verið boðið. John Kerry,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna, er
hvatamaðurinn að því að halda ráð-
stefnuna en hann hefur lengi haft
mikinn áhuga á málefnum sjávarins.
Áralöng gagnrýni
Bandaríkjamenn hafa gagnrýnt sölu
Íslendinga á hvalkjöti um árabil.
Í fréttatilkynningu frá Hvíta hús-
inu í byrjun apríl sagði að Banda-
ríkjastjórn mótmælti sölu Ís-
lendinga á hvalkjöti. Orðrétt stóð
í fréttatilkynningunni: „Aðgerð-
ir Íslendinga tefla tilverurétti lang-
reyðarinnar í hættu en hún er nefnd
í CITES-samningnum sem ein
af þeim tegundum sem er í hvað
mestri útrýmingarhættu, og þær
grafa úr sameiginlegum tilraunum
til að tryggja meiri vernd fyrir hvali
í heiminum. Sérstaklega eru það
veiðar Íslendinga í viðskiptaskyni
og sala þeirra á hvalaafurðum sem
dregur úr virkni CITES vegna þess
að: (1) Veiðar Íslendinga á langreyð-
um grafa undan þeim markmiðum
CITES að tryggja að alþjóðleg við-
skipti með dýra- og plöntutegundir
ógni ekki tilveru þeirra í náttúrunni;
og (2) Veiðar Íslendinga á langreyð-
um fara fram úr þeim kvóta sem Al-
þjóðahvalveiðiráðið hefur gefið út
að sé hæfilegur.“
CITES-samningurinn sem Hvíta
húsið nefndi í fréttatilkynningu
sinni er alþjóðlegur samningur, sem
Ísland er aðili að, sem fjallar um
stjórnun og verslun með tegund-
ir plantna og dýra sem taldar eru í
útrýmingarhættu. Engum sem les
fréttatilkynninguna frá Hvíta húsinu
getur dulist að tónninn í henni var
afdráttarlaus. Bandaríkjastjórn hef-
ur til að mynda ekki sent frá sér sam-
bærilega yfirlýsingu um hvalveiðar
Norðmanna.
Tvö þúsund tonn
Hvíta húsið sendi fréttatilkynn-
inguna út í kjölfarið á því að Hval-
ur hf., fyrirtæki Kristjáns Loftssonar,
sendi tvö þúsund tonn af langreyðar-
kjöti til Japans hinn 20. mars síðast-
liðinn. Fréttatilkynningin var send
út einungis tæplega tveimur vikum
síðar. Hvalur hf. á mikið magn fros-
ins hvalkjöts sem fyrirtækið bók-
færði á rúmlega 1.100 milljónir
króna í ársreikningi sínum árið 2012.
Í fréttum um útflutninginn á hval-
kjötinu í mars kom fram að mark-
aðurinn með hvalkjöt væri erfiður
í Japan og að líklega væri verið að
flytja kjötið úr íslenskum frystikist-
um í japanskar. Sá útflutningur og
áralangt þref um hvalveiðar, hefur
því sannarlega dregið dilk á eftir sér
í samskiptum Íslands og Bandaríkj-
anna.
Össur afdráttarlaus
Össur Skarphéðinsson, þingmaður
Samfylkingarinnar og fyrrverandi
utanríkisráðherra, var afdráttarlaus
þegar hann tjáði sig um þá ákvörðun
Bandaríkjamanna að bjóða Ís-
lendingum ekki á hafráðstefnuna.
„Mér sýnist þetta marka kaflaskil og
það megi búast við því að á næst-
unni munu þeir hugsanlega grípa
til harðari aðgerða en þeir hafa gert
hingað til.“
Benti á Ólaf Ragnar
Í lok febrúar í fyrra, þegar Össur
var utanríkisráðherra í síðustu rík-
isstjórn, fundaði hann með John
Kerry, sem þá var nýtekinn við emb-
ætti, og ræddu þeir þá möguleikann
á því að fá íslenskan stjórnmála-
mann til að halda erindi á stórri ráð-
stefnu sem Kerry ætlaði sér að halda
um málefni sjávarins. Um var að
ræða þá ráðstefnu sem haldin verð-
ur núna um helgina. Á þeim fundi,
sem haldinn var í Róm, benti Össur
bandaríska utanríkisráðherranum
á að Ólafur Ragnar Grímsson væri
kjörinn til þess að tala á slíkri ráð-
stefnu. Þá bauð Össur ráðherran-
um í opinbera heimsókn til Íslands
og sagðist Kerry vonast til þess að af
henni gæti orðið sem fyrst.
Reynt að fá skoðun Ólafs
DV reyndi að fá skoðanir Ólafs
Ragnars Grímssonar forseta á þess-
um hræringum í utanríkismálum
Íslendinga og kom til beiðni um að
hann viðraði skoðanir sínar. Af því
varð þó ekki. Ólafur Ragnar hefur
ekki tjáð sig með afdráttarlausum
hætti með eða gegn hvalveiðum Ís-
lendinga. Á Beinni línu DV.is sagði
hann hins vegar: „Ég hef alltaf talið
að Íslendingar ættu að fylgja alþjóð-
legum samþykktum varðandi nýt-
ingu hafsins en höfum okkar rétt
sem sjálfstæð þjóð.“ Miðað við túlk-
anir Bandaríkjamanna þá fylgja Ís-
lendingar ekki alþjóðlegum sam-
þykktum um hvalveiðar en það er
spurning hvaða skoðun forsetinn
hefur á því máli.
Hvorugt gerðist
Eftir þann fund hefur John Kerry
hins vegar ekki komið til Íslands í
opinbera heimsókn, hann boðaði
ekki íslenskan stjórnmálamann – til
dæmis Ólaf Ragnar – á hafráðstefn-
una í Washington og Íslendingum
var ekki einu sinni boðið að vera
með á henni. Talsvert annað hljóð
virðist því hafa komið í Kerry eftir
fundinn með Össuri. Ein skýring á
því af hverju hljóðið í John Kerry á
fundinum var eins gott og raun bar
vitni er að hann hafi ekki verið með-
vitaður um þá skýru og hörðu af-
stöðu sem Barack Obama tók gegn
Íslendingum strax um haustið 2011.
Þá sagði Obama að hann myndi
hugsanlega endurskoða diplómat-
ísk tengsl Bandaríkjanna og Ís-
lands ef Íslendingar myndu ekki
láta af veiðum á langreyðum. Orð
Obama voru skýr: Íslendingar,
hættið hvalveiðum. Samskipti Ís-
lands og Bandaríkjanna hafa að
minnsta kosti súrnað allverulega
frá þessum fundi utanríkisráðherr-
anna í febrúar í fyrra þar sem opin-
ber heimsókn Kerrys til Íslands var
hugsanleg sem og þátttaka íslensks
stjórnmálamanna á hafráðstefn-
unni sömuleiðis.
Hvað er til ráða?
Bandaríkjamenn virðast hafa sett
skýra línu í samvinnu og sam-
starfi sínu við Íslendinga: Þeir virð-
ast þurfa að hætta hvalveiðum, eða
að minnsta kosti sölu hvalkjöts á
Japansmarkað, ef samskipti þjóð-
anna eiga að vera góð í framtíðinni.
Þá kom skýrt fram í fréttatilkynn-
ingunni frá Hvíta húsinu í apríl að
Íslendingar veiddu of margi hvali á
hverju ári. Ef Íslendingar verða ekki
við þessum tilmælum Bandaríkja-
manna er hætt við að diplómatíski
þrýstingurinn á Íslendinga muni
aukast, líkt og Össur Skarphéðins-
son bendir á. n
„Þetta er mjög
skarpt diplómat-
ískt skref hjá Bandaríkja-
mönnum
Ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Sterk viðbrögð Hvalveiðar Íslendinga hafa um árabil vakið sterk viðbrögð hjá Bandaríkjamönnum og benda atburðir vikunnar til að þeim
sé alvara í því að reyna að fá Íslendinga til að láta af hvalveiðum. Hér sést Kristján Loftsson í Hval hf. Mynd SIgTRygguR aRI
Jákvæður tónn Jákvæður tónn var í John Kerry, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, í fyrra
þegar hann fundaði með Össuri Skarphéðinssyni en þá var hann jákvæður fyrir heimsókn til
Íslands og íhugaði að biðja íslenskan stjórnmálamann að halda erindi á ráðstefnunni sem
fram fer í Washington um helgina.
Hvalveiðar ástæðan Utanríkisráðuneyti
Gunnars Braga Sveinssonar hefur gefið það
út að hvalveiðar séu ástæðan fyrir því að Ís-
lendingum var ekki boðið á hafráðstefnuna.
Kannski bara byrjunin Hugsanlegt
er að sú aðgerð Bandaríkjamanna að
bjóða Íslendingum ekki á ráðstefnuna sé
bara byrjunin á aðgerðum, að minnsta
kosti samkvæmt Össuri Skarphéðins-
syni. Mynd SIgTRygguR aRI