Dagblaðið Vísir - DV - 13.06.2014, Blaðsíða 53

Helgarblað 13.–16. júní 2014 Menning 53
Landslagið er að breytast
n Yfirlitsgrein um leikárið sem er að líða n Íslenskt leikhús á tímamótum n Mikill listamannaauður
með fyrri verkum sínum og starfi
sýnt og sannað að þeir ætli sér að
gera leikhúsið að vettvangi listsköp-
unar sinnar.
Leikgerð og leikrit
er ekki það sama
Það sem er líka athyglisvert í sam-
hengi íslenskrar leikritunar er að
leikgerðir eftir þekktum skáldsögum
bæði núlifandi og genginna rithöf-
unda virðast eiga mikið upp á pall-
borðið hjá leikhússtjórum og drama-
túrgum þeirra, þótt þær hafi ekki
verið jafn áberandi á þessu leikári
og mörg önnur á undan. Englar al-
heimsins sló rækilega í gegn í fyrra og
var sýnt fyrir fullu húsi annað árið í
röð við einstakar undirtektir. Við eig-
um orðið ágæta höfunda sem kunna
að skrifa leikgerðir eða aðlaganir upp
úr skáldsögum og tekist vel. Þar vil ég
helstan nefna Ólaf Egil Egilsson en
frá honum eigum við nú von á leik-
gerð eftir vinsælli skáldsögu Kristínar
Marju, Karítas án titils.
Í umræðum um íslenska leikritun
hefur þeirri skoðun gjarnan verið
haldið á lofti að leikgerðir eftir skáld-
sögum séu í sjálfu sér frumsamin
verk og höfundar þeirra hafa jafnvel
verið verðlaunaðir fyrir leikrit ársins
á Grímuhátíðum. En gleymum samt
ekki að munurinn á leikgerðum og
frumsömdu leikriti er nú sá að leik-
gerðarhöfundurinn hefur í farteski
sínu umtalsverða inneign af skáld-
skap eftir annan höfund þegar hann
leggur upp í sína ferð um leiksviðið
á meðan „leikskáldið“ býr allt til frá
grunni og hefur enga aðra inneign
en eigin hugmyndir og skáldskap.
Það er skýr munur á þessu tvennu og
margur leikhúsmaðurinn mætti gefa
því gaum.
Hverjir voru framúrskarandi?
Sú „leikgerð“ sem sló í gegn á leikár-
inu og kemst næst því að vera talin
sjálfstætt listaverk var librettó Frið-
riks Erlingssonar við óperuna Ragn-
heiði eftir Gunnar Þórðarson. Og
reyndar var uppsetningin á óperu
þeirra Friðriks og Gunnars í Hörp-
unni einn af hápunktum leikársins
í leikhúsinu, afskaplega áhrifamikil
uppsetning um efni sem aldrei verð-
ur fullskrifað, þar sem margra ára
reynsla allra stjórnenda skilaði fram-
úrskarandi óperuleikhúsi ásamt úr-
valssöngvurum. Af öðrum sýningum
leikársins kom Gullna hliðið í upp-
setningu Egils Heiðars Pálssonar hjá
Leikfélagi Akureyrar verulega á óvart
fyrir frumlega nálgun og sviðsetn-
ingu á einu mest leikna og fyrrum
vinsælasta verki íslenskra leikbók-
mennta. En sú leiksýning sem þessi
gagnrýnandi fagnaði einna mest var
Blam eftir Kristján Ingimarsson þar
sem karlmennskuímyndin eins og
hún birtist okkur m.a. í hasarmynd-
um var rækilega afbyggð án orða
með næstum lygilegum fimleik-
um leikaranna. Telja verður Kristján
Ingimarsson einn af helstu og flinku-
stu sviðslistamönnum þjóðarinnar
og það er ánægjuefni að Borgarleik-
húsið ætli á næsta leikári að efna til
samstarfs við hann við mótun nýrr-
ar sýningar.
Mikill listamannaauður
Af öðrum listamönnum leikhússins
má ég til með að nefna Berg Þór Ing-
ólfsson sem bæði samdi og leik-
stýrði Hamlet litla og setti einnig
upp Eiðurinn eða eitthvað á Lókal
leiklistarhátíðinni. Bergi Þór er
margt til lista lagt, skemmst er að
minnast uppsetningar hans á Mary
Poppins sem hlaut ofurvinsæld-
ir leikhúsáhorfenda. Íslenskt leik-
hús býr yfir miklum listamannaauði
á öllum sviðum og getur nánast
fengist við hvaða tegund sem er af
leiksýningum. Almannaleikhúsið
er vel sótt og fast í sessi, en jaðar-
leikhúsið á enn í vök að verjast. En
landslagið er að breytast og með
nýjum leikhússtjórum má búast við
breyttri stefnu og áherslum enda
er ný kynslóð með öðruvísi hugs-
un, menntun og þjálfun að taka við
stjórninni innandyra. n
Þ
að fer tvennum sög-
um af tónleikum Pixies í
Kaplakrika árið 2004. Ég var
þar sjálfur og ég veit ekki
alveg hvað mér á að finn-
ast. Kannski voru væntingarnar ein-
faldlega of miklar, eins og einhver
sem komst á unglingsár árið 1970
væri að sjá Bítlana spila á ímynd-
aðri endurkomu og hlýtur að spyrja:
„Er það þetta sem allir voru að tala
um?“ Það var lítil ástæða til að búast
við meiru nú. Frank Black er orðinn
tíu árum eldri og tíu kílóum þyngri,
nema hann hafi þá verið alveg jafn
þungur síðast. Ef Black er John þá er
Kim Deal Paul, en hún er því mið-
ur ekki lengur með. Og Indie Cindy,
fyrsta nýja Pixies-platan í rúm 20 ár,
hefur fengið heldur blendna dóma.
Og það er kannski einmitt það að
væntingunum er stillt í hóf sem ger-
ir kvöldið svo gott. Það hefst rólega á
U-Mass, sem Black orti sem hatur-
sóð gegn háskólanum í Massachu-
setts áður en hann hætti þar námi.
En í öðru lagi fer allt af stað með
hinu frábæra Debaser, óðsins til
Andalúsíuhundsins. Þá tekur við
tvenna frá Surfer Rosa, River Eup-
hrates og Something Against You,
áður en röðin er komin að Hey frá
meistaraverkinu Doolittle.
Til eru nokkur kynslóðarmót-
andi Pixies-lög, sem öll okkar sem
tilheyra X-kynslóðinni og erum að
hverfa inn í eigin 90s nostalgíu á
meðan Y tekur yfir tónleikastaðina
og skemmtistaðina, kunnum utan
að. Here Comes Your Man er eitt
af þeim. Monkey Gone to Heaven
er annað. Inn á milli reyna þau að
spila eitthvað af nýju plötunni en,
andskotinn hafi það, það eru gömlu
lögin sem við viljum heyra. Við, sem
keyptum Doolittle á disk og tókum
upp á spólu fyrir þann sem átti að-
eins Surfer Rosa og erum nú reiðu-
búin til að borga hátt í 10.000 kall
fyrir að rifja það upp.
Hvort sem það er skipun frá
Black eða hrein tilviljun eru all-
ir karlmenn í bandinu nauðasköll-
óttir, ef til vill var það hárvöxturinn
sem gerði það að verkum að Nir-
vana slógu í gegn á meðan Pixies
voru költ. Paz Lechantin gerir sit
besta til að koma í stað Kim Deal
og stendur sig ágætlega en samt,
það er eins og pabbi sé að mæta
með nýja konu í fjölskylduveisluna,
sama hvað hún reynir verður hún
aldrei mamma.
Það er þó ekki apalagið, þar sem
allir syngja með, sem er lokalagið,
heldur Planet of Sound frá síðustu
eiginlegu Pixies-plötunni, Tromp le
Monde.
„Ætla þeir ekki að spila Fight
Club-lagið?“ spyr litháísk sam-
starfskona mín, og vissulega, þeir
eru varla farnir af sviðinu áður en
þeir snúa við og aukalögin Vamos
og Where is My Mind? eru flutt. Þeir
sem eru eitthvað yngri tengja Pix-
ies helst við lokasenu Fight Club
frá 1999 þar sem þeir óma und-
ir á meðan byggingarnar hrynja á
byltingartímum. Byggingarnar áttu
eftir að hrynja og byltingin átti eftir
að koma, en ekkert fór eins og búist
var við. Þetta er ágætis endir á ágæt-
is tónleikum. Og samt hefði mað-
ur gjarnan viljað fá meira, þetta var
aðeins rétt rúmlega einn og hálf-
ur tími. Í Gröna Lund kvöldið áður
fengu Svíarnir 35 lög, við aðeins 28.
Hvað um það. Vonandi bæta þeir
það upp árið 2024. Góð nostalgía fer
aldrei úr tísku. n
Kynslóðamótandi
skallapopp
Pixies í Laugardalshöll
Frank Black Á tónleikun-
um á miðvikudag. Engin Kim
Deal lengur. Mynd JuLiJa daugeLaite
Valur gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Tónleikar
Pixies í Laugardalshöll
Í
sland ratar ósjaldan í erlenda
fjölmiðla þessa dagana en The
Guardian fjallaði nýverið ítarlega
um Evrópsku kvikmyndahátíðina
„Allan hringinn“ sem Evrópustofa
og Bíó Paradís stóðu saman að.
Vegna velgengni Evrópsku kvik-
myndahátíðarinnar í Bíó Paradís í
Reykjavík var ákveðið að taka þjár
evrópskar verðlaunamyndir á rúnt-
inn um landið. Kvikmyndirnar voru
sýndar á níu stöðum en meðal þeirra
voru Ólafsvík, Hólmavík og Súðavík.
Staðirnir voru valdir vegna þess hve
langt frá almennum kvikmyndahús-
um margir þeirra eru. Frítt var á allar
sýningar og vakti þetta mikla lukku.
Blaðamaður The Guardian, Jon
Henly, ræddi meðal annars við
heimamenn á hverjum stað í för
sinni og gefur hann áhugaverða
innsýn á kvikmyndamenningu Ís-
lendinga á landsbyggðinni. n
salka@dv.is
Evrópsk kvikmyndahátíð fór allan hringinn
Guardian á íslenskri
kvikmyndahátíð
Bíó á Hólmavík Drengirnir höfðu gam-
an af dönsku ofurhetjumyndinni Antboy.