Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2014, Síða 18

Helgarblað 11.–14. júlí 201418 Fréttir
Flekklaus fortíð
smásölurisans
n Greiða starfsmönnum sómasamleg laun n Fyrrv. deildarstjóri ber fyrirtækinu vel söguna
Ó
hætt er að segja að frétt-
ir af áhuga bandaríska smá-
sölurisans Costco á að opna
útibú á Íslandi hafi vakið mis-
jöfn viðbrögð íslenskra ráða-
manna. Ragnheiður Elín Árnadóttir,
iðnaðar- og viðskiptaráðherra, hefur
sagt að koma fyrirtækisins gæti auk-
ið samkeppni og lækkað vöruverð.
Sigrún Magnúsdóttir, þingflokks-
formaður Framsóknarflokksins, var
heldur neikvæðari þegar hún ýjaði
að því í samtali við fréttastofu Stöðv-
ar 2 að innflutningur Costco á inn-
fluttu kjöti frá Bandaríkjunum gæti
valdið heilsuleysi Íslendinga síð-
ar á ævinni. Aðspurð sagðist hún
andsnúin því að íslenskir neytendur
hefðu val um að kaupa slíkt kjöt.
Af ummælum iðnaðarráðherra
annars vegar og þingflokksformanni
Framsóknarflokksins hins vegar er
ljóst að skiptar skoðanir eru á mál-
inu innan ríkisstjórnarinnar. Þar
takast annars vegar á hugmyndir
um viðskiptafrelsi og frelsi neytenda
til að velja og hins vegar hagsmun-
ir íslenskra bænda, en ætla má að
bændur óttist að bílfarmar af ódýru
amerísku kjöti gæti ógnað tilvist ís-
lensks landbúnaðar. Hvað sem öðru
líður hafa fulltrúar Costco fund-
að með yfirvöldum í Garðabæ og
Reykjavík síðustu mánuði en fyrir-
tækið hefur lýst áhuga á því að opna
verslun á Korputorgi sem og í Kaup-
túni í Garðabæ. Greint hefur verið
frá því að fyrirtækið hafi óskað eftir
undanþágum til að selja áfengi og
lyf í versluninni til viðbótar við inn-
flutning á fersku kjöti frá Bandaríkj-
unum en til að slíkt sé hægt þarf að
breyta lögum.
En hvernig fyrirtæki er Costco og
er það á einhvern hátt verra en önn-
ur fyrirtæki sem vilja athafna sig á
Íslandi? DV skoðaði málið og ræddi
meðal annars við Íslending sem
starfaði sem deildarstjóri hjá fyrir-
tækinu í átta ár.
Í níu löndum
Costco var stofnað árið 1983 og hefur
mikill stöðugleiki einkennt fyrirtæk-
ið síðan þá. Þannig eru fimm af þeim
ellefu, sem skipuðu fyrstu stjórn fyr-
irtækisins, enn viðriðnir Costco, þar
á meðal James D. Sinegal og Jeffrey
Brotman sem voru meðstofn end ur.
Sinegal er forstjóri og Brotman
stjórnarformaður. Costco er næst-
stærsta smásölufyrirtæki Bandaríkj-
anna ef mið er tekið af veltu og það
sjöunda stærsta í heimi. Til marks
um vöxt fyrirtækisins á undanförn-
um árum nam velta þess 101 millj-
ón dala fyrsta starfsárið, árið 1983.
Árið 2010 nam veltan hins vegar 76,3
milljörðum bandaríkjadala.
Í dag er Costco með verslan-
ir í alls níu löndum; Bandaríkjun-
um, Bretlandi, Ástralíu, Kanada,
Mexíkó, Taívan, Suður-Kóreu, Japan
og Spáni. Verslunum Costco mætti
helst líkja við vöruhús þar sem vör-
unum er rúllað inn á brettum þar
sem viðskiptavinirnir tæma þau.
Vöruúrvalið getur verið minna en í
öðrum verslunum en á móti kemur
að ýmis magnafsláttur er í boði sem
hentar einna helst litlum fyrirtækj-
um og stórum fjölskyldum.
8,7 milljarðar af eldsneyti
Viðskiptamódelið byggist á því að
viðskiptavinirnir greiði árlegt félags-
gjald sem veitir þeim óheftan aðgang
að verslunum Costco. Í Bandaríkj-
unum er gjaldið 55 dollarar, eða um
6.300 íslenskar krónur. Í febrúar 2013
voru 71 milljón Bandaríkjamanna
meðlimir í Costco, eða um 23 prósent
þjóðarinnar. Samkvæmt niðurstöð-
um úr ánægjuvog ACSI (The Americ-
an Customer Satisfaction Index) árið
2008 er Costco það smásölufyrirtæki
í Bandaríkjunum sem hvað flestir við-
skiptavinir eru ánægðir með.
Áhugavert getur verið að skoða
það gríðarlega magn af vörum sem
fyrirtækið selur árlega. Á síðasta ári
seldi fyrirtækið til að mynda 8,7 millj-
arða lítra af eldsneyti á 343 elds-
neytisstöðvum í Bandaríkjunum.
Fyrirtækið seldi sjávarafurðir fyrir
790 milljónir dala, sjónvörp fyrir 1,8
milljarða dala, myndavélar fyrir 362
milljónir dala, áfengi fyrir 1,15 millj-
arða dala og kjötmeti fyrir 3,9 millj-
arða dala. Fyrirtækið er einnig eitt
það stærsta á sviði gleraugna og um-
gjarða fyrir gleraugu í Bandaríkjun-
um. Þannig seldust þrjár milljónir
gleraugna í Costco á síðasta ári.
Starfaði hjá Costco
Ljóst er að ef áætlanir forsvarsmanna
Costco um að opna útibú á Íslandi ná
fram að ganga mun landslagið á ís-
lenskum smásölumarkaði breytast
töluvert. Sigurjón Smári Sverrisson
starfaði sem deildarstjóri í verslun-
um fyrirtækisins í Bandaríkjunum á
árunum 1990–1998. Hann ber fyrir-
tækinu vel söguna og segist viss um
að koma Costco hingað til lands muni
leiða til lægra vöruverðs íslenskum
neytendum til heilla.
„Ég er algjörlega sannfærður um
það að þetta mun hafa stórkostleg
áhrif á verðlagningu hér á Íslandi,“
segir Sigurjón, sem tekur fram að
meðalálagning hjá Costco sé á bilinu
7–14 prósent. „Þeir munu ekkert að-
laga sig því sem viðgengst í smásölu-
bransanum hér, það gera þeir hvergi.“
Á meðal þess sem Sigurjón segir já-
kvætt við Costco er starfsmannastefna
þeirra en ólíkt Wal-Mart bjóði fyrir-
tækið starfsmönnum sínum fremur
há laun og góðan sjúkratrygginga-
pakka. Í því samhengi má benda á að
85 prósent starfsmanna Costco eru
með sjúkratryggingu á móti um 50
prósent starfsmanna Wal-Mart.
Umtöluð starfsmannastefna
Margar blaðagreinar hafa verið skrif-
aðar um einmitt þetta efni og svo
virðist sem Costco sé þekkt fyrir að
koma vel fram við starfsmenn sína.
Í umfjöllun blaðamannsins Lisu Fe-
atherstone hjá vefmiðlinum Slate
sagði Richard Galanti, rekstrarstjóri
Costco, að með því að bjóða upp á
hærri laun fengi fyrirtækið hæfara
starfsfólk, sem skipti öllu máli enda
væru starfsmenn Costco „sendiherr-
ar“ fyrirtækisins út á við.
Í skoðanapistli sem Rick Ungar
birti í vefútgáfu Forbes í apríl 2013
benti hann á að á meðan velta Costco
hefði aukist um átta prósent á ein-
um ársfjórðungi hefði velta Wal-Mart
einungis aukist um 1,2 prósent. Ungar
þessi velti því upp hvað gæti skýrt
þennan gríðarlega mun á vexti fyrir-
tækjanna: „Hér er brjáluð hugdetta
– gæti þetta haft eitthvað með það að
gera að Costco borgar næstum öllum
starfsmönnum sínum sómasamleg
laun (langt umfram lágmarkslaun)
á meðan Wal-Mart heldur áfram að
borga starfsmönnum eins og þeir
þurfi ekki að borða nema einu sinni á
viku, þak yfir höfuðið, og á stundum,
að fara með börnin sín til læknis?“
„Skítinn með sykrinum“
Þessi vel lukkaða starfsmannastefna
sem er þegar orðin umtöluð er rakin
til eigandans og forstjórans, hins 78
ára gamla James D. Sinegal. Í viðtali
sem hann veitti Houston Chronicle
árið 2005 sagðist honum vera sama
um gagnrýni Wall Street-manna sem
höfðu þá ítrekað talað um að hærri
laun til starfsmanna Costco bitnuðu
á hluthöfum. Möglega vildu hlut-
hafar meiri arð, sagði Sinegal og hélt
áfram: „En við viljum byggja upp fyr-
irtæki sem verður enn þá hérna eftir
fimmtíu til sextíu ár.“ Þá eru ummæli
hans um þá heimspeki sem hann seg-
ist starfa eftir löngu orðin fræg en þau
hljóma svo: „Þú verður að taka skítinn
með sykrinum.“
Sigurjón Smári segir að hjá Costco
sé komið einstaklega vel fram við
starfsfólkið. Þá sé mjög lítið mál fyr-
ir duglegt starfsfólk að vinna sig upp
hjá fyrirtækinu. „Viðhorfið til laun-
þeganna er miklu betra en gengur
og gerist á Íslandi.“ Fyrirtækinu takist
að halda verðinu niðri, meðal annars
með því að rukka félagsgjöld, en þau
hafi dekkað um áttatíu prósent launa-
kostnaðarins þegar hann starfaði hjá
fyrirtækinu. „Það er ein af skýringun-
um fyrir því að þeir eru ekki með
hærri álagningu en raun ber vitni.“
Svartur blettur
En hvað með kjötið hjá Costco?
Hefur þessi fyrrverandi starfsmað-
ur fyrirtækisins ekki sömu áhyggj-
ur og þingflokksformaður Fram-
sóknarflokksins um að ameríska
kjötið muni ógna heilsu Íslendinga?
„Costco selur ferskt kjöt af næst-
dýrasta verðflokknum í Ameríku,“
segir Sigurjón og bætir við að þar
sé ekki um að ræða kjöt af „horm-
ónafóðruðum nautgripum“. Hans
reynsla hafi verið sú að fyrirtæk-
ið bjóði upp á gæðavörur í miklu
magni, þó að úrval vörutegunda sé
mögulega minna en annars staðar.
Þrátt fyrir að Costco hafi almennt
gott orð á sér í dag er ekki þar með
sagt að það muni endast að eilífu.
Ýmislegt gæti varpað skugga á hina
jákvæðu áru fyrirtækisins. Guardi-
an greindi til að mynda frá tengsl-
um Costco og fleiri verslana við mis-
kunnarlaust þrælahald á asískum
fiskveiðibátum fyrr á þessu ári. Mál-
ið vakti mikla athygli og talsmenn
fyrirtækjanna reyndu að þvo sig af
málinu sem teygði anga sína, með
einum eða öðrum hætti, inn í hillur
flestra stórverslana á Vesturlöndum.
Bent hefur verið á að forstjórinn
geðþekki, og einn eigenda, James D.
Sinegal, sé orðinn gamall og margir
spyrja því hvað muni gerast þegar
hann hverfur frá. Eins og fram hef-
ur komið er þegar mikil pressa á að
fyrirtækið lækki launakostnað og
skili þannig meiri hagnaði til hlut-
hafa. Munu eigendur framtíðarinn-
ar standast þrýstinginn eða færa fyr-
irtækið nær því sem gengur og gerist
hjá fyrirtækjum eins og Wal-Mart?
Tíminn verður að leiða það í ljós, rétt
eins og það hvort Costco muni opna
útibú á Íslandi í framtíðinni. n
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is
„Ég er algjörlega
sannfærður um
það að þetta mun hafa
stórkostleg áhrif á verð-
lagningu hér á Íslandi.
Forstjórinn geðþekki James Sinegal
þykir merkilegur maður í bandarískum við-
skiptaheimi en hann kýs að borga starfsfólki
sínu hærri laun en hluthafar myndu vilja.
Vilja á Korputorg Fyrirtækið
hefur lýst áhuga á því að opna
verslun á Korputorgi sem og í
Kauptúni í Garðabæ.