Dagblaðið Vísir - DV - 11.07.2014, Side 30

30 Umræða Helgarblað 11.–14. júlí 2014
Reynslubolti Umsjón: Henry Þór Baldursson
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni
Beðið eftir íslenska
kreppudramanu
M
annfræðingurinn Vict-
or Turner rannsakaði
hvers kyns helgisiði og
ritúöl ýmissa þjóðflokka
og bar saman við það
hvernig iðnvædd vestræn samfé-
lög bregðast við áföllum og krepp-
um. Niðurstaða Turners var sú að
sjá mætti augljósa og jafnvel algilda
hliðstæðu í uppbyggingu helgi-
siða nær alls staðar í heiminum og
sömu strúktúra mætti greina bæði
í félagslegum kreppum og átökum
innan fjölskyldna.
Turner setti þessi ferli upp í
næsta einfalt líkan af fjórum stig-
um í framvindu þess sem hann kall-
aði félagslegt drama. Fyrsta stigið
felur í sér röskun á jafnvægi vegna
þess að framið er brot á einhverj-
um viðteknum siðareglum. Við tek-
ur kreppa sem leiðir af sér átök milli
þeirra sem á var brotið og hinna
sem brutu af sér, eða eru að minnsta
kosti sakaðir um alvarleg brot á við-
teknum lögmálum um hegðun og
framkomu. Augljós dæmi um slík
átök eru skærur vegna átaka um
yfirráð yfir landsvæði og þrætur
sem verða vegna þess að einhver
erfingja ættaróðalsins hefur sölsað
undir sig of mikið af góssinu án þess
að um það hafi verið samið. Krepp-
an getur orðið langvinn og ströng
en átökin sem verða á þessu stigi fé-
lagslega dramans miða samt að því
að vinna að endurreisn og endur-
heimt jafnvægis í samfélaginu eða
fjölskyldunni. Takist að vinna úr
kreppunni lýkur dramanu með
fjórða stiginu sem felur í sér að jafn-
vægið er endurheimt og ný lögmál
eða siðareglur ganga í gildi í sam-
félaginu eða innan fjölskyldunn-
ar. Dramanu getur einnig lokið
með því að samkomulag verður um
það milli deiluaðila að kreppan sé
óleysanleg og viðvarandi klofning-
ur óhjákvæmilegur. Turner kallar
þetta að sátt hafi komist á hvort sem
leikslokin fólu í sér nýjar reglur eða
óendurkræfan klofning.
Sátt er kannski umdeilanlegt orð
í þessu tilviki því að margir koma
sárir og ósáttir út úr átökum sem
verða í félagslegu drama. Stundar-
friður væri kannski heppilegra hug-
tak því að takist ekki endurreisnin
leiðir það, að því er Turner segir, af
sér nýja kreppu og viðvarandi ófrið.
Afar áhugavert gæti verið að greina
íslensku kreppuna sem riðið hef-
ur húsum hérlendis í hartnær sex
ár samkvæmt stigunum fjórum
sem að ofan var lýst. Það læt ég
hins vegar lesendum eftir og einnig
það að meta á hvaða stigi ferlis-
ins við séum stödd nú um stundir;
hvort kreppan sé í rénun og friður í
sjónmáli, annaðhvort í formi óhjá-
kvæmilegs og óendurkræfs klofn-
ings eða það megi hugsa sér að
nýjar siðareglur verði viðteknar og
komi á sáttum.
Ég vík hins vegar stuttlega að því
hvernig leikhúsin okkar hafa tekist
á við að sviðsetja íslensku kreppuna
á listrænan hátt. Fyrstu mánuðina
og árin eftir hrunið 2008 voru hér
allmargar leiksýningar sem á einn
eða annan hátt fjölluðu beint um
það sem gerst hafði. Mjög hefur úr
þessu dregið og leikhúsin láta nú
annaðhvort hjá líða að snerta við
kreppunni eða þau setja á svið þekkt
verk sem óbeint má tengja efnislega
við það sem hér gerðist. Þetta leiðir
hugann að því sem Turner segir um
það hvernig ólík samfélög takist á
við úrvinnslu áfalla á listrænan hátt.
Hann fullyrðir að lítt tæknivædd-
ar þjóðir og hópar hneigist til þess
að iðka ritúöl og helgisiði til þess að
koma á nýju jafnvægi eftir alvarlega
jafnvægisröskun. Tæknivædd sam-
félög hafi hins vegar lagt rækt við að
sýna hið almenna í slíkum tilvikum,
en ekki tekist á við það sem sértækt
er. Sú virðist hafa orðið raunin í ís-
lenskum leikhúsum og við bíðum
eftir því að tekist verði í alvöru á við
íslensku kreppuna í listrænu drama
á stóru leiksviðunum í Reykjavík.
Spaugstofan og áramótaskaupið
sinna sínu en snilldarleikritið um
íslensku kreppuna er óskrifað – eða
að minnsta kosti ósýnt. n
„Afar áhugavert
gæti verið að
greina íslensku kreppuna
sem riðið hefur húsum
hérlendis í hartnær sex
ár samkvæmt stigunum
fjórum.
Mynd SigtryggUr Ari
„Verkefni byrjar
með ósannsögli.
Það mun gefa
tóninn fyrir framhaldið.“
Kristján gaukur Kristjánsson
var ekki bjartsýnn á að
niðurstöður úr rannsókn
Hannesar Hólmsteins á erlendum
áhrifaþætti bankahrunsins yrðu
marktækar.
„Og þetta
er maðurinn
sem mærir
einkaframtakið upphátt og
í hljóði, en hefur aldrei unnið
handtak nema fyrir opinbert
fé!“
Sigurður Þór Salvarsson
skrifaði einnig athugasemd
við frétt um að
Félagsvísindastofnun hafi ekki falið
Hannesi Hólmsteini verkefnið.
„Íslendingum er
best borgið utan
Íslands!“
gunnlaugur Sigurðsson var
hvass í athugasemd við frétt
um að Guðni Ágústsson hafi
beðið Hannes um að rannsaka erlenda
áhrifaþætti hrunsins.
„Hann er
formadur
hagsmuna­
samtaka fanga, ósköp
edlilegt ad vitna í hann.
Lesendur geta svo gert
upp hug sinn hvort hann sè
trúanlegur eda ekki.“
Björgvin gunnarsson svaraði
gagnrýni um að vitnað væri í
Þórhall Ölver Gunnlaugsson í
frétt um að þriggja manna deild á Litla-
Hrauni hefði verið rýmd.
„Mér finnst
að herða eigi
verulega refsingar
þeirra sem efast um fólk
eins og Ólaf Ólafsson,
Existabræður og Björgólf
Thor. Hiklaust að setja alla
í 10 ára fangelsi eða jafnvel
hegningarvinnu sem efast
um hlýjan hug þeirra og
væntumþykju gagnvart
smáfólkinu ...“
guðmundur Sigurðsson
skrifaði kaldhæðna
athugasemd við frétt sem
fjallaði um að kona á þrítugsaldri hefði
verið kærð fyrir ærumeiðingar. Ummælin
beindust að þáverandi oddvita, Guðbjarti
Gunnarssyni, og meintum tengslum hans
við Ólaf Ólafsson fjárfesti.
„Það myndar
bara skemmtilega
stemningu að
hafa sölubása, og búið að
vera í marga áratugi ;)“
Kristín Stefánsdóttir var
ekki sammála Jakobi Frímanni
sem segir „draslarablæ“ yfir
götusölunni í Austurstræti.
32
28
11
26
17
21
trausti Ólafsson
prófessor við Háskóla Íslands
Aðsent