Hagskýrslur um landbúnað - 01.01.1962, Side 39

Búnaðarskýrslur 1958—60
37'
búið í Stokkseyrarhreppi) og 1948 (rjómabúin á Brúum og Húsavik í
Suður-Þingeyjarsýslu).
í lok ófriðarins 1914—19 voru einnig gerðar tilraunir með gráða-
ostagerð úr sauðamjólk, fyrst í Sveinatungu í Norðurárdal síðan í
Vestur-ísafjarðarsýslu, og Suður-Þingeyjarsýslu (1921—1925). í Suður-
Þingeyjarsýslu voru jafnvel teknar upp fráfærur að nýju vegna osta-
gerðarinnar. En við þessar tilraunir urðu ýmis óhöpp, og féllu þær
niður af þeim sökum aðallega. Ekki eru til tölur um framleiðslu gráða-
osts, en 1921 voru flutt út 1,2 tonn, 1922 2,9 tonn, 1923 7,0 tonn, 1924
2,2 tonn og 1925 4,8 tonn. Árin 1918 og 1919 voru flutt út 275 kg af
osti hvort árið, en ekki sést i verzlunarskýrslum, hvers konar ostur það
hefur verið, en líklega hefur það verið gráðaostur (frá Sveinatungu).
Þessi mjólkuriðnaður, sem nú hefur verið frá sagt, var aðeins lítið
forspil að þeim mjólkuriðnaði, sem nú er stundaður. Sá mjólkuriðnaður
tekur kúamjólk til vinnslu og gerir úr henni hvers lconar mjólkur-
vörur. Til þessa mjólkuriðnaðar var stofnað við lok stríðsins 1914—19,
en skiptar eru skoðanir um það, hvað skuli telja upphaf hans.
Árið 1917 var Mjólkurfélag Reykjavíkur stofnað til þess að koma
skipulagi á mjólkursölu í höfuðstaðnum. Árið 1920 kom félagið upp
lítilli mjólkurstöð við Lindargötu og var mjólkin gerilsneydd þar og
sett á flöskur. Þessi mjólkurstöð er talin hafa verið fremur ófullkomin,
enda reisti mjólkurfélagið aðra miklu fullkomnari mjólkurstöð, er tók
til starfa í ársbyrjun 1930. En þá höfðu þegar verið reistar tvær mjólkur-
vinnslustöðvar. Aðra þeirra hafði mjólkurfélagið Mjöll í Borgarfirði
reist að Beigalda 1919, aðallega til niðursuðu á rjóma. Sú mjólkurstöð
brann 1925, en var endurreist í Borgarnesi og tók við bæði rjóma og
nýmjólk til niðursuðu og nokkurrar annarrar vinnslu. Við þeirri mjólk-
urstöð tók Mjólkursamlag Borgfirðinga 1932, stækkaði hana og gerði
hæfa til hvers konar mjólkurvinnslu. Hinni mjólkurstöðinni kom Kaup-
félag Eyfirðinga upp, og tók sú stöð til starfa í ársbyrjun 1928. Það
þótti þá mjög fullkomin mjólkurstöð og hefur oft verið talin fyrsta
mjólkurstöðin, þar sem hún gat frá byrjun annazt fjölbreytta mjólk-
urvinnslu.
Þessi mjólkursamlög og mjólkurbú hafa verið stofnuð:
Mjólkurfélag Reykjavíkur, stofnað ..................... 1917
Reisir mjólkurstöð við Lindargötu ................... 1920
Reisir mjólkurstöð við Snorrabraut ................. 1930
Afhendir þá stöð Mjólkursamsölunni .................. 1936
Rjómaniðursuðustöðin Mjöll að Beigalda, stofnuð........ 1919
Stöðin flutt til Borgarness ......................... 1925
Afhent Mjólkursamlagi Borgfirðinga .................. 1932
Mjólkurstöð KEA tekur til starfa í ársbyrjun........... 1928
Mjólkurstöð Ölfusinga. Tekur til starfa ............... 1928
Sameinast Mjólkurbúi Flóamanna ...................... 1938