Dagblaðið Vísir - DV - 17.10.2008, Blaðsíða 46

föstudagur 17. október 200846 Helgarblað
Fáum atburðum síðari heimsstyrjald-
arinnar hafa verið gerð eins góð skil á
bókum og umsátrinu um Leníngrad.
Við upphaf innrásar Hitlers í Sovét-
ríkin 2. júní 1941 gengu áætlanir út á
þrjár megin sóknir.
Syðst skyldu hersveitirnar sigra
Úkra-ínu og ná höfuðborginni, Kænu-
garði. Um miðbikið áttu hersveitirn-
ar að æða um Hvíta-Rússland í átt að
Minsk og Moskvu. Í norðri átti von Leeb
marskálkur að sigra Eystrasaltslönd-
in áður en hann settist um Leníngrad,
sem í dag heitir Sankti Pétursborg. Og
þar sem borgin hét eftir stofnanda Sov-
étríkjanna, Vladimír Ilitsj Lenín, hafði
hún mikið táknrænt gildi.
Þjóðverjar breyta um áherslur
Þegar sóknin hafði staðið í viku, 1.
júlí, náði þýski herinn Riga og Tallin
féll 27. júlí. En 19. júlí ákvað Hitler að
þunga sóknarinnar skyldi færa frá Len-
ín-grad suður til Úkraínu. Bryndreka-
og flugvélasveitir voru sendar suður,
en þá dró úr sóknarkrafti sveita Leebs
marskálks.
Í norðri hélt sóknin áfram fram eft-
ir sumri en þreyta tók að segja til sín í
þýsku hersveitunum. Í byrjun sept-
ember náðu fremstu sveitir Þjóð-
verja til úthverfa Leníngrad. Nokkrar
endastöðvar sporvagna borgarinnar
sprengdu Þjóðverjar í loft upp en her-
inn setti upp höfuðstöðvar sínar sunn-
an hennar.
Hitler vildi alls ekki fórna her-
sveitum sínum í blóðugum götu-
bardögum. Leníngrad átti að vinna
með umsátri. Stórskotaliði og loftár-
ásum var beint að borginni en íbú-
ana átti að auki að svelta til uppgjaf-
ar. Reka átti þá borgarbúa sem þetta
lifðu af út í flóa og fen, þar myndu
þeir fljótt týna tölunni. Sovésku stór-
borginni og menningarmiðstöðinni
Leníngrad skyldi eytt af yfirborði jarð-
ar.
Vörnin skipulögð
Einn færasti herforingi Stalíns,
Zhukov, kom til borgarinnar 10. sept-
ember. Með hvatningarræðum, ár-
angursríkum hernaðaraðgerðum
og ströngum refsingum við hugleysi
tókst honum að skipuleggja varn-
ir borgarbúa og vinna gegn skelfing-
unni sem breiðst hafði út.
Sovéskir hermenn stóðu fastir fyr-
ir á brúarsporði við Oranienbaum á
suðurströnd Finnska flóa, enda nutu
þeir stuðnings innikróaðs Eystrasalts-
flotans í flotastöðinni í Kronstadt.
Þýskar hersveitir höfðu náð Finnska
flóa austan brúarsporðsins og lokað
leiðinni þaðan til Leníngrad. Þjóð-
verjar náðu strandlengjunni sunnan
Ladoga-vatns og borginni Schlüssel-
burg, sem Rússar nefndu Sjlisselburg.
Landleiðin frá Leníngrad í austur var
lokuð.
Í norðri sótti finnski herinn fram.
Finnar áttu harma að hefna síðan í
vetrarstríðinu, þeir vildu ná aftur sín-
um landsvæðum. En þegar finnsku
hersveitirnar á Kirjálaeiðinu náðu
að gömlu landamærunum, skammt
norðan Leníngrad, námu þær staðar.
Finnar kærðu sig ekki um að taka þátt
í sjálfu umsátrinu um Leníngrad.
Samgöngur á ísnum
Þjóðverjar náðu borginni Tikhvin
9. nóvember og þá var lokað fyrir
járnbrautarsamgöngur frá Rússlandi
að Ladoga-vatni. Rússar náðu Tik-
hvin aftur 9. desember 1941, en ekki
komst lag á járnbrautarsamgöng-
ur. Þess í stað var komið upp sam-
gönguleið í austri að Ladoga-vatni
og eftir vegi um ísilagt vatnið að Kirj-
álaeiðinu. Þessa leið óku flutninga-
bílar hlaðnir nauðsynjavörum alla
leið inn í Leníngrad.
Þýskar sprengjuflugvélarn reyndu
að stöðva flutningana yfir ísinn en
tókst það aldrei alveg. Leníngradbú-
um stóð mun meiri ógn af stórskota-
liði umsáturshersins og reglubundn-
um árásum þess.
Í borginni voru þrjátíu sovéskar
hersveitir og voru meðlimir þeirra af
ýmsu sauðahúsi. Álíka margir þýsk-
ir hermenn mynduðu umsátursher-
inn í suðri en þeir voru betur þjálfað-
ir, agaðri og mun betur vopnaðir en
heimamenn. Borgarbúar í Lenín-
grad voru um 2,5 milljónir talsins.
900 dagar
í Leníngrad
Leníngrad 1941
Þýskir hermenn við
Leníngrad 1941.