Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 11

11
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
því hversu náttúrlegt eða mann-
gert umhverfið er (2. tafla). Mest
manngerðu svæðin eru garðar og
útivistarsvæði í borgum, en þau sem
mannshöndin hefur að mestu látið
óáreitt eru víðerni.
Hver staður höfðar þannig til mis-
munandi hópa sem sækjast eftir
ólíkri upplifun og hver landnýting-
arflokkur hefur skilgreind þolmörk
sem stjórnendur svæðanna ákveða.
Í skipulagi og uppbyggingu svæðis
er fyrst og fremst tekið tillit til þeirra
hópa sem hafa sama markmið með
heimsókn sinni og stjórnendur
útivistarsvæðisins hafa skilgreint
fyrir svæðið og einnig sömu viðmið
og þeir gagnvart breytingum á nátt-
úrunni og upplifun á svæðinu.28,30
Afþreyingarrófið er þannig notað
í skipulagsvinnu til að setja eitt
svæði eða hluta þess kerfisbundið í
stærra samhengi. Stjórnendur ferða-
mannastaða eiga alls ekki að gera til-
raun til að gera öllum ferðamönnum
til hæfis heldur huga að sérstöðu
sinni og miða við að uppfylla óskir
þeirra ferðamanna sem aðhyllast
ákveðna ferðamennsku og upp-
lifun í sátt við umhverfi viðkomandi
svæðis.32 Mikilvægt er að stærri
svæði, t.d. heilt land, hafi sem fjöl-
breyttasta flokka upp á að bjóða
og höfði til sem flestra. Einnig er
mikilvægt að geta boðið upp á flokk
sem fá önnur lönd státa af og höfða
þannig til ákveðins markhóps.
Mörk viðunandi breytinga
Mörk viðunandi breytinga (e. lim-
its of acceptable change) er önnur
aðferð byggð á þolmörkum ferða-
mennsku og hefur víða verið not-
uð til að skipuleggja og samræma
nýtingu lands til náttúruverndar
og útivistar.28,29 Þá er leitast við
að samræma sjónarmið þeirra sem
eiga hagsmuna að gæta við nýtingu
á viðkomandi landsvæði til ferða-
mennsku, en það eru fyrst og fremst
ferðamenn, heimamenn og yfirvöld.
Sjónarmiðum hagsmunaaðilanna
er safnað saman og þau höfð til
hliðsjónar þegar ákvörðun er tekin
um hvers konar ferðamennska sé
æskileg og hvaða breytingar séu
viðunandi. Á þennan hátt er leitast
við að skilgreina það sem hags-
munaaðilarnir telja óskastöðu fyrir
svæðið og síðan reynt að ná og
viðhalda þeirri stöðu og markar það
þá þolmörk ferðamennskunnar.29,33
Hér eru sjónarmið heimamanna tek-
in með inn í stefnumótunarferlið
og þeim gefið færi á að hafa áhrif á
þróun ferðamennskunnar. Litið er á
samfélag heimamanna sem hluta af
auðlind ferðamannastaðarins og því
talið mikilvægt að atvinnugreinin
þróist í sátt við samfélagið.29 Styrkur
aðferðarinnar felst í því að tekið er
tillit til allra þátta ferðamennsku,
þ.e. náttúru, innviða, ferðamanna
og heimamanna.28 Niðurstöður
rannsókna Ahn o.fl.33 benda til
þess að vel hafi tekist til við að ná
markmiðum um sjálfbæra þróun á
þeim ferðamannastöðum sem hafa
verið skipulagðir með þessa hug-
myndafræði til hliðsjónar. Vinnuferli
aðferðarinnar skiptist í níu þrep (3.
mynd).
Svæðið skilgreint, eiginleikar 1.
þess og möguleikar dregnir fram,
viðhorf heimamanna skráð og
ágreiningur um notkun svæðis-
ins greindur.
Möguleikar svæðisins í ljósi 2.
„afþreyingarrófsins“ greindir og
svæðinu skipt í minni svæði
með hliðsjón af því (e. zones).
Mælikvarðarnir sem lýsa best 3.
stöðu auðlinda, ferðamennsku
og áhrifum hennar á svæðið
valdir.
Upplýsingum safnað um stöðu 4.
auðlinda og ferðamennsku og
áhrif hennar.
Sett fram viðmið fyrir viðun-5.
andi stöðu á auðlindum og við-
horfum.
Kennsl borin á þá valkosti sem 6.
eru í stöðunni, með það að
markmiði að ekki sé farið yfir
þau viðmið sem sett voru fram
í fimmta þrepi.
Greint til hvaða aðgerða hægt 7.
er að grípa fyrir hvern kost.
Valkostir metnir og bestu kostir 8.
valdir.
Stefnunni framfylgt og áhrif 9.
hennar vöktuð.
3. mynd. Vinnuferill líkansins um mörk viðunandi breytinga.29 – The working process
for the Limits of Acceptable Change framework.