Náttúrufræðingurinn - 2009, Síða 27

27
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
votlendis, að votlendissvæðum verði
ekki raskað nema brýna nauðsyn
beri til og að endurheimt votlendis
verði meiri en nemur árlegri röskun
þess.61
Vistkerfi Íslands hafa orðið fyrir
verulegri hnignun og líffræðileg
fjölbreytni hefur tapast. Á næstu
áratugum ætti að leggja áherslu á
vistheimt, einkum að endurheimta
birkiskóga og votlendi, enda fylgir
endurheimtinni margvíslegur ávinn-
ingur (sjá 1. töflu). Hægt er að stuðla
að þessu á margvíslegan hátt, svo
sem með aukinni fræðslu og um-
ræðu í þjóðfélaginu um gildi þessara
vistkerfa og leiðir til að endurheimta
þau. Helst þurfa að vera margvís-
legir hvatar til vistheimtarverkefna,
þannig að margir hafi möguleika
á og sjái sér hag í að vinna að þeim.
Beinir efnahagslegir hvatar, svo sem
styrkir til framkvæmda, eru mikil-
vægir í þessu sambandi, en bent
hefur verið á umhverfisstyrki sem
nýjar leiðir í stuðningi við dreifbýli
og landbúnað.62 Kolefnisbinding
kann einnig að verða mikilvægur
hvati til endurheimtar birkiskóga
og votlendis í framtíðinni. Aðrir
hvatar eru t.d. ráðgjöf og aðstoð
við skipulagningu og utanumhald
vistheimtarverkefna. Síðast en ekki
síst þarf góðan þekkingargrunn,
byggðan á öflugu rannsóknarstarfi,
þar sem meðal annars er nýtt jafn-
óðum sú þekking sem fæst við
framkvæmd vistheimtarverkefna.
Vistheimtarfræði (e. restoration ecol-
ogy) er ört vaxandi fræðigrein26,63
sem fæst meðal annars við það
flókna viðfangsefni að finna sam-
virkar lausnir á sumum stærstu um-
hverfismálum samtímans og tryggja
mikilvæga þjónustu vistkerfa til
framtíðar.4 Ör þróun fræðanna nýt-
ist vistheimtarstarfi hér á landi.
Innlendar vistheimtarrannsóknir,
meðal annars í tengslum við fram-
kvæmd og vöktun vistheimtarverk-
efna, geta einnig orðið mikilvægt
framlag til vistheimtarfræðanna á
alþjóðavettvangi um leið og þær
auka skilning á vistkerfum Íslands.
Heim ild ir
Millennium Ecosystem Assessment 2005. Ecosystems and Human 1.
Well-being: Biodiversity Synthesis. World Resources Institute, Wash-
ington, DC. 86 bls.
Ólafur Arnalds, Elín Fjóla Þórarinsdóttir, Sigmar Metúsalemsson, Ásgeir 2.
Jónsson, Einar Grétarsson & Arnór Árnason 1997. Jarðvegsrof á Íslandi.
Landgræðsla ríkisins og Rannsóknastofnun landbúnaðarins. 157 bls.
European Commission 2001. Environment 2010: Our Future, Our Choice. 3.
6th Environment Action Programme. 14 bls. http://ec.europa.eu/environ-
ment/air/pdf/6eapbooklet_en.pdf (skoðað 23.11.08).
Palmer, M., Bernhardt, E., Chornesky, E., Collins, S., Dobson, A., Duke, 4.
C., Gold, B., Jacobson, R., Kingsland, S., Kranz, R., Mappin, M., Martinez,
M.L., Micheli, F., Morse, J., Pace, M., Pascual, M., Palumbi, S., Reichman,
O.J., Simons, A., Townsend, A. & Turner, M. 2004. Ecology for a crowded
planet. Science 304. 1251–1252.
Friðrik G. Olgeirsson 2007. Sáðmenn sandanna. Saga landgræðslu á 5.
Íslandi 1907–2007. Landgræðsla ríkisins, Gunnarsholti. 250 bls.
Rogers, D.L. & Montalvo, A.M. 2004. Genetically appropriate choices for 6.
plant materials to maintain biological diversity. University of California,
Lakewood, CO. 335 bls. http://www.fs.fed.us/r2/publications/botany/
plantgenetics.pdf (skoðað 25.08.07).
Noss, R.F. 1990. Indicators for monitoring biodiversity – a hierarchical 7.
approach. Conservation Biology 4. 355–364.
CBD 2004. COP 7 Decision VII/30. http://www.cbd.int/decisions/8.
default.shtml?m=cop-07 (skoðað 12.12.07).
Danfríður Skarphéðinsdóttir, Ása L. Aradóttir, Bjarni Diðrik Sigurðsson, 9.
Þröstur Eysteinsson, Skúli Björnsson, Jón Geir Pétursson, Borgþór
Magnússon & Trausti Baldursson 2007. Vernd og endurheimt íslenskra
birkiskóga. Skýrsla og tillögur nefndar. Umhverfisráðuneytið. 19 bls.
Hlynur Óskarsson 1998. Framræsla votlendis á Vesturlandi. Bls. 121–129 10.
í: Íslensk votlendi: verndun og nýting (ritstj. Jón S. Ólafsson). Háskóla-
útgáfan, Reykjavík.
Þóra Ellen Þórhallsdóttir, Jóhann Þórsson, Svafa Sigurðardóttir, Kristín 11.
Svavarsdóttir & Magnús H. Jóhannsson 1998. Röskun votlendis á Suður-
landi. Bls. 131–142 í: Íslensk votlendi: verndun og nýting (ritstj. Jón S.
Ólafsson). Háskólaútgáfan, Reykjavík.
Kristinn Haukur Skarphéðinsson 1998. Keldusvínið – fórnarlamb fram-12.
ræslu og minks. Bls. 193–196 í: Íslensk votlendi: verndun og nýting (ritstj.
Jón S. Ólafsson). Háskólaútgáfan, Reykjavík.
Falk, D.A., Richards, C.M., Montalvo, A.M. & Knapp, E.E. 2006. Popula-13.
tion and Ecological Genetics in Restoration Ecology. Bls. 14–41 í: Founda-
tions of Restoration Ecology (ritstj. Falk, D.A., Palmer, M.A. & Zedler,
J.B.). Island Press, Washington D.C.
Ólafur Arnalds & Kimble, J. 2001. Andisols of Deserts in Iceland. Soil 14.
Science Society of America Journal 65. 1778–1786.
Sigurður H. Magnússon 1994. Plant colonization of eroded areas in 15.
Iceland. Dissertation. Department of Ecology, Plant Ecology, Lund
University. 104 bls.
Ásrún Elmarsdóttir, Ása L. Aradóttir & Trlica, M.J. 2003. Microsite avail-16.
ability and establishment of native species on degraded and reclaimed
sites. Journal of Applied Ecology 40. 815–823.
Ávinningur fyrir umhverfið Félags- og efnahagslegur ávinningur Annar mögulegur ávinningur
Bættur vatnsbúskapur Auknir möguleikar til landnota, t.d. til
beitar eða í tengslum við ferðamennsku
Fyrir vísindi: aukin þekking
Aukin framleiðni Fyrir menntun: tækifæri til að
nýta vistheimtarsvæði til
kennslu
Stöðvun jarðvegseyðingar og
annarrar landhnignunar
Bætt búsetuskilyrði, m.a. vegna
stöðvunar sandfoks
Mótvægi gegn loftslags-
breytingum (kolefnisbinding)
Atvinna við vistheimtarverkefni
(tímabundin)
Fyrir þátttakendur: aukin tengsl
við náttúruna
Endurreisn líffræðilegrar
fjölbreytni Nýting á afurðum, t.d. viðartekja, veiðar,
ber, sveppir NáttúrufegurðAukið þol vistkerfisins gegn
áföllum
1. tafla. Mögulegur ávinningur af vistheimtarverkefnum