Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 43

43
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
5. mynd. Ljósmynd af þunn-
sneið úr beinlímslagi framtannar
bjarnar sem synti til Íslands í
júní 2008. Rauð punktalína sýnir
mörk tannbeins og beinlímslags-
ins. Hvítar örvar (22 talsins)
benda á líklegustu vetrarlínur-
nar en bókstafirnir a–f merkja sex
viðbótarlínur sem flestar eru tald-
ar vera aukalínur frá hlýju mán-
uðum ársins en gætu sumar
endurspeglað vetrarlínur. Björn-
inn var því talinn vera kominn á
23. ár hið minnsta. – Photograph
of a stained thin-section showing
growth layer groups in the ce-
mentum region of I1 of a male
polar bear which swam ashore in
Skagi, N-Iceland, on June 3, 2008.
The segregation between the den-
tary and the cementum layers is
shown with a dotted red line. The
age of the male was estimated to
be 22½ years. White arrows
point to dark-staining, dense
bands that are suggested to be
incremental lines. Further six
lines, probably most of them ac-
cessory lines formed during the
warmer parts of the year, are in-
dicated with the letters a–f.
Ljósm./Photo: Karl Skírnisson.
aldursgreiningu dýra sem voru
fönguð og merkt. Leitast var við að
merkja öll dýr sem sáust og því má
ætla að aldur dýranna endurspegli
þokkalega aldurssamsetningu í
stofninum eða að minnsta kosti
þeim hluta hans sem heldur til ná-
lægt ströndum Svalbarða á þeim
tíma sem rannsóknin var unnin.
Varðandi aldurssamsetningu í
grænlenska úrtakinu er varhugavert
að túlka hana sem aldurssamsetn-
ingu í stofninum. Þessi gögn sýna
aldurssamsetningu veiddra dýra
og þarna vantar greinilega yngstu
árgangana. Í báðum tilvikum má
hins vegar áætla líklegan hámarks-
aldur og draga þær ályktanir að
Skagabjörninn hafi sannanlega verið
öldungur og birnan hafi verið komin
af léttasta skeiði.
Ályktanir
Raunverulegur aldur og lífssaga
Skagabjarnanna var í báðum tilvik-
um óþekkt þannig að taka ber tilgát-
unum sem varpað var fram hér að
framan með fyrirvara. Þó er ljóst að
Skagabjörninn var gamall og kom-
inn í hóp allra elstu karldýra sem
rannsökuð hafa verið úr hvítabjarn-
arstofnum Norður-Atlantshafs á
síðustu áratugum. Birnan var greini-
lega nokkru yngri, en engu að síður
komin langt yfir meðalaldur dýra
í stofninum. Álitið er að hún hafi
þegar verið búin að gegna mikils-
verðu hlutverki fyrir stofninn með
því að ala, að því er virtist, þrisvar
sinnum upp húna og koma þeim
á legg. Birnur á þessum aldri eru
þó enn í blóma lífsins og tímgun-
arárangur þeirra og líkamsástand
nálægt hámarki.23
Ýmsar tilgátur hafa verið settar
fram í ræðu og riti um ástæður þess
að Skagadýrin syntu til Íslands.
Sumir hafa viljað tengja komu þeirra
hlýnun loftslags, minnkandi þekju
hafíss, versnandi fæðuskilyrðum
eða jafnvel leit að áður ónumdum
búsvæðum. Sá möguleiki hefur
einnig verið nefndur að birnina hafi
borið frá ísröndinni á jökum sem síð-
an bráðnuðu undan þeim mun nær
landi en hafísröndin var á þessum
tíma. Ekki skal lítið gert úr þessum
tilgátum meðan þekkingin er ekki
betri en raun ber vitni. Rétt er þó í
þessu samhengi að skoða nokkrar
staðreyndir. Sú fyrsta er að roskið
karldýr og birna sem komin er yfir
miðjan aldur synda til Íslands á árs-
tíma þegar fengitíminn hefur nýlega
náð hámarki. Á fengitímanum ná
átök milli karldýra hámarki þegar
fullorðnir birnir keppa um rétt til
mökunar við margfalt færri birnur
í stofninum. Jafnframt er staðreynd
að bæði dýrin voru komin út á jað-
ar útbreiðslusvæðis tegundarinnar
þegar lagt var af stað. Og bæði syntu
þau í burtu frá búsvæðinu þar sem
þau höfðu varið ævinni, svæði sem
dýrin gjörþekktu örugglega eftir að
hafa eytt þar árangursríkri ævi – sé
mið tekið af því sem ályktað hefur

1 

a 

Tannbein 


 
Beinlím 

3 

c 

b 

d
22+ 

e 

f 

8 

1