Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 11

91
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
ingarlaust allar læður ársgamlar og
eldri með fang að vori. Meðalfjöldi
hvolpa við got er 6–7. Minkurinn er
fremur skammlífur, þar sem aðeins
um tíundi hluti dýra nær tveggja ára
aldri og hæsti skráði aldur er 7 ár.40
Neikvæð áhrif minks á lífríki
eru vegna afráns og samkeppni en
minkur er ósérhæfður í fæðuvali og
étur jafnan það sem er aðgengilegast
og algengast á hverjum stað og tíma.
Á Íslandi er fiskur uppistaðan í fæð-
unni stóran hluta ársins en að vori
og sumri eru fuglar mikilvægir, sér í
lagi ungar og egg.42,43,44 Það sem helst
einkennir þau dýr sem verða fyrir
neikvæðum áhrifum af afráni minks
er mikil skörun búsvæða við mink-
inn. Einkum verða fuglategundir
sem verpa í holum, á flothreiðrum
eða í þéttum vörpum í eyjum, þar
sem önnur landrándýr ná ekki til,
illa fyrir barðinu á minknum.
Erlendis hafa rannsóknir sýnt
að afrán minks hefur haft neikvæð
áhrif á máfa og þernur á skoskum
eyjum45 og á suma votlendisfugla,
t.d. sefhænur (Gallinula chloropus)
og bleshænur (Fulica atra).46
Í skerjagarði í Eystrasalti hafði
fækkun minka þær afleiðingar að
fuglalíf jókst og stofnar nagdýra
og froska (Rana temporaria) stækk-
uðu. Álka (Alca torda) og teista
(Cepphus grylle) höfðu horfið úr
eyjunum en námu land að nýju eftir
að minkurinn hvarf.47 Afrán minks
hefur einnig valdið mikilli fækk-
un vatnsnörtu (Arvicola terrestris)
í Englandi.48 Minna er vitað um
áhrif minks á fiska en sýnt hefur
verið fram á talsverð neikvæð áhrif
minks á nýliðun laxfiska í norskum
lækjum, sérstaklega þar sem felu-
staðir voru fáir.49
Talið er mögulegt að minkurinn
hafi átt þátt í útdauða keldusvíns
(Rallus aquaticus) sem varpfugls hér-
lendis50 og fækkun flórgoða (Podi-
ceps auritus).51 Gríðarleg framræsla
votlendis hefur þó vafalaust auk-
ið mjög á vanda þessara tegunda.
Þá er talið að minkurinn hafi haft
áhrif á varpútbreiðslu og mögulega
einnig stofnstærð teistu, a.m.k. á
vestanverðu landinu.52 Einnig varð
breyting á varpútbreiðslu lunda
(Fratercula arctica)53 og sumra anda-
tegunda, t.d. við Mývatn, við komu
minksins.54 Minkur hefur líklega
frekar haft áhrif á útbreiðslu en
stofnstærð æðarfugls (Somateria
mollissima), en engu að síður hafa
æðarræktendur iðulega orðið fyrir
fjárhagslegu tjóni vegna afráns
minks í æðarvarpi.55
Minkurinn á ekki í teljandi sam-
keppni við önnur dýr hér á landi, en
í Evrópu er aukin útbreiðsla hans
talin eiga stóran þátt í að evrópski
minkurinn (vatnavíslan, Mustela
lutreola) er í bráðri útrýmingarhættu,
þótt aðrir þættir spili þar inn í.56
Fljótt eftir að minkar sluppu út í
náttúruna hófust veiðar. Frá árinu
1949 hafa ríki og sveitarfélög borið
nær allan kostnað af þeim, sem að
núvirði nemur á annan milljarð
króna. Undanfarin ár hafa veiðst 5–7
þúsund minkar á ári og hefur árleg-
ur kostnaður ríkis og sveitarfélaga
verið um 40 milljónir. Stærð íslenska
minkastofnsins er óþekkt en fjöldi
dýra hleypur á mörgum þúsundum
að haustlagi.57 Ef veiðitölur gefa
vísbendingu um þróun í stærð
minkastofnsins, þá virðist stofninn
hafa farið stækkandi allt til árs-
ins 2003 en minnkað nokkuð eftir
það vegna minnkaðrar frjósemi og
aukinna náttúrulegra vanhalda.58
Veiðar undanfarinna áratuga virðast
ekki hafa haft mikil áhrif á heildar-
stofnstærð en hafa að líkindum haft
verndandi áhrif, t.d. á fugla, a.m.k.
staðbundið.
Á árunum 2007–2009 stóð yfir til-
raunaverkefni umhverfisráðuneytis-
ins um svæðisbundna útrýmingu
minks á Snæfellsnesi og við Eyjafjörð,
þar sem könnuð voru áhrif þess að
stórauka veiðisókn. Mink fækkaði
verulega á báðum svæðunum, sér-
staklega við Eyjafjörð, en útrýming
tókst ekki.58 Útrýming á landsvísu
væri æskileg en virðist vera nokkuð
fjarlægur möguleiki vegna kostn-
aðar við núverandi aðferðir. Ein af
forsendum útrýmingar væri bann
við minkaeldi.
5. mynd. Minkur. – A feral American mink (Neovison vison). Ljósm./Photo: Skarphéðinn
G. Þórisson.
80 3-4#Loka_061210.indd 91 12/6/10 7:22:03 AM