Són - 01.01.2008, Side 49

Helga Kress
Saga mín er sönn en smá
Um ævikvæði kvenna
Situr hún við gluggann sinn í ágúst
og yrkir lítil ljóð
um litla lífið sitt
sem er alveg eins og dagarnir
á leiðinni út í veturinn
og haustið á næstu grösum . . . 1
Það er viðtekin skoðun í íslenskri bókmenntasögu að svokölluð
ævikvæði verði ekki til fyrr en á 17. öld og leggist strax niður á
þeirri átjándu. Til marks um það er bent á nokkur karlskáld sem
ortu um ævi sína á þessu tímabili.2 Hér getur að líta aðferð sem er
algeng í jafnt sagnfræðilegum sem bókmenntasögulegum rannsókn-
um, að taka eingöngu mið af körlum en setja niðurstöðurnar fram
sem algildar. Þetta gerir að hin ritaða bókmenntasaga fær á sig
slagsíðu þar sem skáldskapur kvenna og sú saga sem í honum felst
er gerður ósýnilegur. Það er gengið fram hjá honum eins og hann
hafi aldrei verið til.
Ævikvæði eru samkvæmt skilgreiningu „kvæði þar sem höfundur
rekur ævi sína, e.k. sjálfsævisaga í ljóðum“.3 Skammstöfunin „e.k.“ er
athyglisverð þar sem hún sýnir erfiðleika við skilgreininguna. Skilin
milli sjálfsævisagna og endurminninga eru nefnilega ekki skörp, og á
það einkum við um konur sem í sjálfsævisögum sínum flétta gjarnan
1 Steinunn Sigurðardóttir 1971:9. Úr „Haustið á næstu grösum“.
2 Hugtök og heiti í bókmenntafræði 1983:314, undir uppsláttarorðinu „Ævikvæði“. Höf-
undar færslunnar er ekki getið. Sjá einnig Íslenska bókmenntasögu 1996:117–118, en í
kaflanum „Bókmenntir um sjálfið“ víkur Matthías Viðar Sæmundsson að ævi-
kvæðum þriggja karlskálda á 17. öld sem eins konar undanfara sjálfsævisagna í
óbundnu máli en lítur að öðru leyti á ævikvæði sem úrelta bókmenntategund.
3 Sbr. Hugtök og heiti 1983:314.