Són - 01.01.2008, Blaðsíða 93

Á MÖRKUM LAUSAMÁLS 93
Hér eru mörg vísuorð án ljóðstafa þótt endarím sé til staðar. Í síðasta
vísuorðapari notar Sverrir þó þríþætta stuðlun til að undirstrika
kaflalok á svipaðan hátt og vísuorðapar með áberandi endarími er oft
notað í leikritum Shakespeares til að merkja lok atriðis. Mér finnst
þessi kafli skila sér vel í þýðingunni hvað varðar hljóm. Merkingunni
er stundum breytt vegna krafna rímsins; þegar „and walked among
the lowest of the dead“ verður „og stigið niður til dauðra í heljar-
húmi“ glatast hugmyndin um að sumir dauðir séu lægri en aðrir og
tvíræðnin um það hvar þessir dauðu eru. Þrátt fyrir rímið er ekki
regluleg stuðlun í þessum vísuorðum.
Eins og Peter Carleton fjallar um áttu íslenskir módernistar auð-
veldara með að sleppa endarími en ljóðstöfum vegna þess að ljóðstafir
voru táknrætt ígildi bæði ljóðlistar og þjóðernis. „Alliteration was not
a limit on poetic expression, it was poetic expression“.37 Önnur mögu-
leg ástæða er sú að þar sem engin önnur þjóð á Vesturlöndum hafði
sams konar ljóðstafahefð og Íslendingar á fyrri hluta 20. aldar vantaði
einnig fordæmi til að sýna hvaða afstöðu módernistar „ættu“ að taka
til ljóðstafa.
Ljóð með ljóðstöfum en án endaríms eru tiltölulega algeng í ís-
lensku (í fornum kveðskap auk margra ljóða 20. aldar), en ljóð með
endarími og án ljóðstafa eru mjög sjaldgæf (burtséð frá dægurlaga-
textum), og enn umdeild frá sjónarhorni hreintungustefnunnar.38
Með því að hafa kafla með endarími en án stuðlunar í Eliot-þýð-
ingum sínum dregur Sverrir e.t.v. upp mynd af „hliðstæðum alheimi“
þar sem ljóðbyltingin hefði tekið á sig aðra mynd og reynir með þess-
um hætti að koma nútímalesendum á óvart eða rugla þá í ríminu á
svipaðan hátt og frumljóðið gerði á sínum tíma.
Því miður er mál Sverris ekki alltaf alveg nógu þjált til að búast
megi við að mörg önnur skáld heillist af þessari aðferð í þýðingunni
og fari að yrkja eftir dæmi hans. Eins og Kristján Árnason gefur í skyn
takmarkast gæði þýðingarinnar ekki af enskukunnáttu Sverris39 held-
ur e.t.v. af tilfinningu hans fyrir hrynjandi og brag og fimi í að sam-
eina merkingu og form.
Endarím og ljóðstafir hjá Sverri verka stundum þvingaðir. Þetta er
meira áberandi í Prufrock, þar sem rím er mikilvægur þáttur í hljómi
ljóðsins og kímni.40
37 Carleton (1967:152).
38 Sbr. Willson (2008).
39 Kristján Árnason (1993:158).
40 Eliot (1936:11).