Són - 01.01.2008, Side 78

HANNES PÉTURSSON78
Íslendinga á 20. öld. Hlutverk þeirra, hvað sem efnisvali leið hverju
sinni, var að efla sönggleði fólks og samhug. Pólitískar voru þær
sjaldnast og má mikið vera ef Vakna þú Ísland er ekki fyrsta há-
pólitíska vasasöngbókin sem við eigum. Til skýringar þeim orðum
tek ég upp glefsur úr formálanum, því greinilegra finnst mér að láta
hann tala sínu máli sjálfan heldur en að stytta efnið í endursögn:
„Nú á seinni árum hefir komið í ljós mjög tilfinnanleg vöntun á
söngbók handa alþýðu, þar sem dregin væru saman í eina heild ljóð
og söngvar, sem til eru orðin í baráttu alþýðunnar og hæf mega kallast
til söngs.
Með útgáfu þessarar bókar er reynt að bæta úr brýnni þörf. Þó
verða menn að hafa hugfast, er þeir dæma um þetta söngvasafn, að
ekki ber að líta á það sem úrval hinna beztu ljóða, er túlkað hafa
baráttu íslenzkrar alþýðu fyrr og síðar. Því að val kvæðanna varð að
takmarka við sönghæfni þeirra.“
Og áfram:
„Mörg af eldri kvæðunum í þessu safni eru flestum kunn áður. Þau
eru ort á þeim tíma, er íslenzka þjóðin háði baráttu sína við erlenda
áþján og kúgun. Þau spegla hugprýði þjóðarinnar, vonir hennar og
frelsisþrá, og hafa verið alþýðu landsins hvatning og beitt vopn í
baráttunni fyrir frelsi og sjálfstæði. Og þessi ljóð eru jafn lifandi hjá
alþýðunni enn í dag, og hafa ef til vill aldrei verið henni hjartfólgnari
né sungin af dýpri skilningi. Þau hvetja enn til árvekni og baráttu,
vekja að nýju eldmóð og kraft alþýðunnar til að vinna loks fullnaðar-
sigur á öllum kúgurum sínum.
Hin nýju ljóð, úr frelsisbaráttu alþýðunnar á síðustu árum, eru
beint framhald hinna eldri kvæða. Samhengið hefir þar aldrei slitnað.
Meginhlutinn af öllum þeim ljóðum, sem dýpstar eiga vinsældir hjá
alþýðunni, tendrast enn af sömu glóð og áður. Enn er frelsisbaráttan
hið ríkasta jafnt í lífi hennar og ljóðum.“
Einnig segir:
„Meðal yngri söngvanna eru nokkrir þýddir. Þeir eru orðnir til við
lík skilyrði hjá kúgaðri alþýðu í öðrum löndum og hafa fundið sterkt
bergmál hjá íslenzku alþýðunni.
Útgefandi þessara söngva – Karlakór verkamanna í Reykjavík –
hefir frá því að hann hóf starfsemi sína unnið að því að fá þýdda
ýmsa erlenda verkalýðssöngva. Hann hefir ennfremur lagt kapp á að
fá samin ný lög og ljóð og þar með átt drjúgan þátt í að skapa marga
nýja söngva, sem orðið hafa á skömmum tíma eign alþýðunnar.“
Formálanum lýkur á þeim orðum að tilgangi útgefenda sé náð ef