Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 18

16
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
Geta má sér til að sá eða þeir sem
kostuðu og sáu um þýðinguna hafi
haft hagkvæmnisjónarmið í huga, að
auðvelda kirkjulega útreikninga, en
hafi einnig verið að fylgja þeirri tísku
sem efst var á baugi í Evrópu og laga
að íslenskri menningu sem þá var að
öðlast sín sérkenni. Ritgerðin átti eftir
að verða lærdómsmönnum í reikningi
leiðarminni um aldir.
ü Árið 1585 gerði Guðbrandur
Þorláksson, valdamesti maður sinnar
tíðar, kort af Íslandi sem byggt var á
vísindalegri þekkingu hans en þjónaði
hagnýtum markmiðum: Að stuðla að
öruggum siglingum til landsins og þar
með menningarlegum samskiptum við
Evrópu.
ü Árið 1822 bauð Björn Gunnlaugsson
sig fram og var ráðinn stærðfræði-
kennari að Bessastaðaskóla. Opinberar
ástæður fyrir því að auka veg stærðfræði
við skólann voru að tryggja stúdentum
aðgang að Hafnarháskóla en rök Björns
hnigu að hagnýtingu og menntunargildi
stærðfræðinnar.
ü Árið 1877 var kunnáttu í stærðfræði
ekki lengur krafist til aðgangs að
Hafnarháskóla. Þá voru borin fram
efnahagsleg rök, að of dýrt væri
að skipta Lærða skólanum í stærð-
fræðideild og máladeild, til þess væri
hann of fámennur, og yfirvöld völdu
máladeildarleiðina. Enginn stærð-
fræðingur starfaði þá við skólann til
að halda fram menntunarlegum eða
hagnýtum sjónarmiðum um stærð-
fræðimenntun. Menntun í stærðfræði
dróst saman og lá í láginni um fjögurra
áratuga skeið.
ü Stærðfræðideild við Menntaskólann í
Reykjavík var stofnuð árið 1919 fyrir
hvatningu verkfræðinga og dr. Ólafs
Daníelssonar. Opinberar ástæður voru
að tryggja stúdentum undirbúning
undir verkfræðinám, þ.e. hagnýts eðlis.
Rök dr. Ólafs voru á hinn bóginn
aðallega menntunar- og menningarleg
og sneru að einstaklingnum, að venja
nemandann á nákvæmni í hugsun og
hugkvæmni um leið.
ü Um miðjan sjöunda áratug 20. aldar,
þegar nýstærðfræðin var innleidd,
voru opinber rök þau að menntunin
leiddi til efnahagslegra og félagslegra
framfara. Rök forvígismannanna,
Guðmundar Arnlaugssonar og
Björns Bjarnasonar, voru væntingar
um að hin nýju hugtök myndu leiða
til aukins skýrleika og skilnings á
stærðfræðinni.
Sé litið yfir þessa samantekt má greina þær
þrennar ástæður fyrir stærðfræðimenntun sem
Niss taldi fram; þ.e. hinar menningarlegu,
efnahagslegu og einstaklingsbundnu ástæður.
Stærðfræðimenntun hefur eflst þegar saman
hafa farið hugsjónir menntamanna, stærð-
fræðinga og kennara um betri skilning á
stærðfræði og árangursríkara nám og vonir
ráðamanna um að efnalegur ávinningur sé
í sjónmáli, svo sem nákvæmt tímatal,
greiðari siglingar með bættri kortagerð,
aukin verkkunnátta með bættum aðgangi að
verkfræðinámi eða væntingar um efnahagslegar
og félagslegar framfarir. Síst verður greind
þriðja ástæða Niss, varðveisla stærðfræðinnar
sjálfrar sem menningararfs heimsins.
Ritgerðin Algorismus varð sá hluti þess
arfs sem Íslendingar kynntust. Hinnar fornu
bókar Frumatriða (Heath, 1956) eftir gríska
stærðfræðinginn Evklíð (um 300 f.Kr.) er hins
vegar sjaldan getið í fornum ritum. Hún hefur
þó verið nefnd farsælasta kennslubók sögunnar
og var lengi önnur á lista yfir mest seldu bækur
heims, næst á eftir Biblíunni (Singh, 2006:
87). Algorismus varð Íslendingum líkt og
staðgengill Frumatriða sem leiðarminni um
stærðfræðiarfinn forna.
Sagan sýnir að einstaklingar, frumkvöðlar,
geta skipt sköpum um framvindu mála.
Einstaklingar hafa haft frumkvæði og mótað
Nokkur tímamót í sögu stærðfræðimenntunar