Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 54

52
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
Lokaorð
Í upphafi þessarar greinar vitnaði ég í stefnu
Kennaraháskólans þar sem áhersla er lögð á
að kennarar framtíðarinnar verði færir um að
starfa í ljósi fræða og rannsókna. Um leið og
ég lýsti mig sammála þessu markmiði spurði
ég hvernig mætti ná því, hvernig best væri að
vinna með kennaranemum að þessu marki. Ég
hef reynt að nálgast spurninguna með því að
rýna í fræðaskrif og rannsóknir sem lúta að
viðfangsefninu. Ljóst má vera að það er við
ramman reip að draga. Kennarar kenna yfirleitt
ekki í ljósi fræða og rannsókna. Þeir styðjast
við eigin reynslu og hefðir skólasamfélagsins
(Bruner, 1996). Í mörgum tilvikum ræður
námsbókin ferðinni (Ingvar Sigurgeirsson,
1992). Og kennaranemar markast af þessu,
það sem þeir upplifa í skólum býr með þeim
og mótar viðhorf þeirra, jafnvel svo sterkt að
kennaranámið hefur óveruleg áhrif á þá. Þeir
kennaraskólar sem helst ná árangri, sýnist mér,
eru skólar sem taka mið af þessari staðreynd
og gera sér far um að vinna út frá og með
kennaranemum, hjálpa þeim til að skoða og
endurskoða viðhorf sín gagnrýnum augum. Með
þessu er ég að ýja að því sem stundum er kallað
persónulega víddin í kennaranámi og er að mati
margra fræðimanna á sviði kennaramenntunar
lykilþáttur í námi kennaranema og starfsfærni
kennara (Hafdís Ingvarsdóttir, 2001; Hafþór
Guðjónsson, 2005; Katrín Friðriksdóttir og
Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2002; Korthagen
og Kessels, 1999; Ragnhildur Bjarnadóttir,
2005; Sigríður Pétursdóttir, 2007). Parker J.
Palmer (1998) bendir á að kennaramenntunar-
stofnanir séu yfirleitt uppteknar af þremur
gerðum spurninga. Þær spyrji „hvað eigi að
kenna“, „hvernig eigi að kenna“ og (stundum)
„til hvers eigi að kenna (hitt og þetta)“. Hins
vegar sé sjaldan eða aldrei spurt: Hver kennir?
Þetta er bagalegt, segir Palmer, vegna þess að
kennsla, líkt og mannlegar gjörðir yfirleitt, á
sér rætur í þeim hugmyndum og viðhorfum
sem kennarinn sjálfur mótar sér. Þær breytingar
sem nú eru fyrirhugaðar á kennaranáminu í
Kennaraháskóla Íslands fela í sér meiri fræði
og meiri sérhæfingu en áður. Sú hætta blasir
við að menn verði svo uppteknir af öllum
fræðunum og sérhæfingunni að kennaraneminn
– hugmyndir hans – gleymist. Þrátt fyrir
aukin áhuga á „persónulegu víddinni“ og
hugsmíðahyggju í ýmsum myndum má telja
líklegt að yfirfærsluviðhorfið sé enn ríkjandi
þekkingarfræði meðal okkar (Britzman, 1991;
Bruner, 1996), jafnvel í kennaraskólum.
Richardson (1999) bendir á að þó kennarar
í kennaraskólum fjalli mikið um hugsmíða-
hyggju starfi þeir ekki í þeim anda sem hún
boðar. Þeir séu uppteknir af því að koma
fræðunum á framfæri en láti undir höfuð
leggjast að praktísera þau. Þetta kemur heim
við gagnrýni þeirra Zeichner og Tabachnick
(1981) sem ég greindi frá í upphafi þessarar
greinar: að það sé iðulega djúp gjá milli þess
sem kennarar í kennaraskólum boða og þess
sem þeir gera sjálfir.
Í þeirri nýskipan kennaranáms sem nú er
í uppsiglingu við Kennaraháskóla Íslands
er lögð áhersla á rannsóknatengt starfsnám:
„að nemendur geti hagnýtt sér niðurstöður
rannsókna og fræðilega þekkingu á
viðkomandi sviði til að takast á við starf sitt
á fagmannlegan hátt“ (Stefna Kennaraháskóla
Íslands 2005–2010, bls. 6). En hvað með
okkur sem kennum verðandi kennurum?
Hagnýtum við okkur niðurstöður rannsókna og
fræðilega þekkingu í störfum okkar? Störfum
við á fagmannlegan hátt? Nýtum við okkur
fræðaskrif um kennaramenntun þegar við
mótum hið nýja kennaranám? Tökum við
mið af nýjum viðhorfum til náms þegar við
skrifum námskeiðslýsingar okkar? Rýnum við
í rannsóknir á kennslu þegar við spáum í það
hvernig við ætlum að kenna?
Í ávarpi sem fulltrúi stúdenta hélt á
útskriftarhátíð Kennaraháskólans í júní 2007
lagði hann áherslu á að kennarar skólans væru
góðar fyrirmyndir. Erum við það?
Abstract - Summary
Teaching in light of theory and research
This is a theoretical and positional paper
which explores the relationship between theory
Að kenna í ljósi fræða og rannsókna