Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 76

74
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
Jóhannesson, 1983), en vilji til verka virðist
hafa verið takmarkaður, því fé til að kosta
breytingarnar fékkst ekki. Sú hindrun fylgdi
tilraunum til úrbóta alla öldina. Þegar
Kennaraskólinn var fluttur á háskólastig
árið 1971 birtust erfiðleikarnir hvað skýrast,
löggjafinn virðist ekki hafa haft skilning á að
um grundvallarbreytingu á stöðu skólans væri
að ræða. Skólinn átti erfitt uppdráttar sem fyrr,
skilningur á gildi sérstakrar starfsmenntunar
kennara var enn rýr.
Tilraunir til að efla kennaranámið á síðustu
áratugum hafa einkennst af baráttu á milli
ráðamanna og fagfólks sem birtist í ýmsum
myndum. Sem dæmi má taka að þegar til
stóð að lengja kennaranámið úr þremur
árum í fjögur ár, árið 1991, tók þáverandi
menntamálaráðherra þá ákvörðun með aðeins
nokkurra daga fyrirvara að fresta gildistöku
laga um lenginguna. Um sama leyti þótti
rétt að koma á kennaranámi við Háskólann á
Akureyri. Vanmat stjórnmálamanna á menntun
kennara var viðloðandi út alla 20. öldina.
Viðhorf margra þeirra komu fram í umræðum
þegar niðurstöður TIMSS-rannsóknarinnar um
slaka kunnáttu grunnskólanemenda á Íslandi í
stærðfræði og náttúrufræðigreinum voru birtar
árið 1996. Þótti vandinn liggja í of mikilli
áherslu á uppeldis- og kennslufræði á kostnað
raungreina. Í umræðunum viðruðu ráðamenn
sjónarmið sín um skólastarf og sögðu að
draga þyrfti úr lögverndun kennarastarfsins,
styrkja stöðu leiðbeinenda og leggja áherslu
á árangurstengt launakerfi. Kom jafnvel
fram sú skoðun að vandi skólanna helgaðist
af agaleysi á heimilum og of mikilli vinnu
foreldra vegna sóknar í veraldleg gæði. Þá
héldu fulltrúar þjóðarinnar á Alþingi því
fram að ekki væri samræmi á milli þróunar í
samfélaginu og skólastarfsins. Sú þróun á sér
ekki stað í tómarúmi, hún krefst samvinnu og
skilnings. Fræðimaðurinn Lindeman (1961) sá
megintilgang lífsins fólginn í því að fullorðið
fólk lærði að lifa í lýðræðisríki; skilja ríkjandi
viðhorf og siði og það nám ætti sér ekki
stað fyrirhafnarlaust. Það krefðist harðrar
gagnrýni, sjálfsafneitunar, umhyggju fyrir
öðrum og hæfileika til að skilja sjónarmið
annarra. Lýðræði er virkt ferli sem gerir sífellt
kröfu til þess að fullorðið fólk geti skoðað
og breytt persónulegum viðhorfum sínum
og hugmyndum um félagslegan veruleika
(Brookfield, 2001).
Viðhorf ráðamanna til skólastarfs voru
skólafólki ráðgáta. Því þótti að sér vegið
og hélt uppi vörnum. Rifjaði það upp langa
baráttu sína fyrir lengingu kennaranámsins
svo efla mætti fagþekkingu kennara, m.a. í
raungreinum. Það hélt því fram að einungis
með öflugri endurmenntun, bæði í faggreinum
og í uppeldis- og kennslufræðum, mætti bæta
stöðu skólanna. Það minnti á að uppeldis- og
kennslufræði væri órofa þáttur í heildstæðri
kennaramenntun, hún væri kjarni sem gerði
kennara að fagfólki (sjá t.d. Baldur Sigurðsson,
1997; Ólaf Proppé, 1998).
Á árunum 1997–98 var, á vegum
menntamálaráðuneytisins, unnið heildarmat
á kennaramenntuninni við Kennaraháskóla
Íslands, félagsvísindadeild Háskóla Íslands og
kennaradeild Háskólans á Akureyri. Óhætt er að
segja að gildi samvinnu starfsfólks ráðuneytis
og menntastofnana hafi komið skýrt fram í
þessari vinnu. Háskólarnir þrír ásamt stjórn-
völdum brugðust við matinu og tóku niðurstöður
þess til greina. Um þessar mundir liggja fyrir
metnaðarfullar áætlanir um framtíðarskipulag
kennaramenntunar. Samkvæmt nýjustu úttekt
Rannsóknamiðstöðvar Íslands og mennta-
málaráðuneytisins (2005) á rannsóknum á
sviði fræðslu og menntamála er unnið að
því að styrkja rannsóknir, og unnið er að
stefnumótun og forgangsröðun á landsvísu.
Efling samkeppnissjóða og fjárveitingar eru
forgangsmál svo auka megi gæði starfsins og
hvetja til rannsókna. Stjórnvöld og háskólar
reyna að skilgreina viðmið um fjárveitingar og
hafa gæðastjórnunar- og hvatningarkerfi verið
innleidd.
Markmið stjórnvalda og alþjóðlegar
samþykktir eru á einn veg um rétt allra barna
til að njóta menntunar við hæfi, að samfélag
manna verði bætt og fólk læri að lifa í sátt og
samlyndi. Breytt samfélag gerir auknar kröfur
Að styrkja haldreipi skólastarfsins