Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 122

120
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
,,Gullaldarsýn“, börn eru saklaus fórnarlömb
aðstæðna og bernskan er hið gullna tímabil.
Þessi sýn er rakin til Rousseau og tengist því
sem hann kallaði neikvætt uppeldi og fólst í
að bjarga börnum frá siðspillingu og hégóma
fullorðinna (Rousseau, 1762/1979) og svipar
til fröbelsku uppeldissýnarinnar. 3. Barnið
sem lífvera, vísar til þróunarsálfræðinnar og
er rakin til Piaget. 4. Börn sem viðbót á
vinnumarkað (e. labour market supply factor),
vísar til leikskóla sem nýjunga á vinnumarkaði
og hagsmuna fagstétta. 5. Börn sem virkir
þátttakendur í eigin þekkingarsköpun og námi
(Dahlberg og fl. 1999: 43-48).
Uppeldissýn mótast í samhengi tíðaranda
og samfélagsstrauma. Jensen (2002) telur
uppeldissýn fagstétta í upphafi 21. aldar
einkennast af barnmiðuðum lýðræðislegum
hugmyndum þar sem sjónum er beint að
getu og hæfni barna til að eiga frumkvæði
í uppbyggjandi samskiptum við annað fólk.
Sigrún Aðalbjarnardóttir (1999) telur hugtakið
lýsa því hvernig kennari fléttar saman
hugmyndum, gildum, fræðilegri þekkingu og
eigin hlutverki til þess að efla félagsþroska og
samskiptahæfni nemenda. Í leikskólastarfi er
sterk hefð fyrir því að tengja uppeldissýn við
námsleiðir barna eins og Dahlberg og fl. (1999)
gera. Um námsleiðir barna segja Bredekamp,
Knuth, Kunesh og Shulman (1992) að þær
tengist meðvitund um umhverfi sitt, áhuga
á að kanna það, grennslast fyrir um ástæður
og draga af því lærdóma. Leikskólabörn læra
í samskiptum við önnur börn og fullorðna
í menningarlegu samhengi. Það er hlutverk
leikskólakennara að styðja, hvetja og styrkja
samskipti barna og sjá til þess að þau fái
tækifæri til að efla sjálfstæði sitt og frumkvæði.
Þeir þurfa því að hafa á valdi sínu breiða
uppeldislega þekkingu og skilja hvaða kröfur
eru gerðar til einstaklinga í lýðræðissamfélögum
sem taka örum breytingum.
Uppeldissýnin sem birtist í lögum um
leikskóla (nr. 78/1994) gerir ráð fyrir að börn
séu hæfir einstaklingar og að kennarar ýti
undir færni þeirra til að taka virkan þátt í
samskiptum. Í 2. grein segir að leggja eigi
grundvöll að því að börnin verði sjálfstæðir,
hugsandi, virkir og ábyrgir þátttakendur í
lýðræðisþjóðfélagi sem er í örri og samfelldri
þróun. Einnig segir þar að stuðla skuli að
umburðarlyndi og víðsýni barna og jafna
uppeldisaðstöðu þeirra í hvívetna (Lög um
leikskóla nr. 78/1994). Til þess að ná þessum
markmiðum þurfa kennarar og leiðbeinendur
að huga vel að samskiptum barna. Eins og
heitið leikskóli felur í sér fara samskipti barna
að mestu fram í gegnum leik sem jafnframt
er talinn vera helsta leið barna til náms og
þroska (sjá t.d. Roopnarine, Lasker, Sacks og
Stores, 1998). Samskipta- og kennsluaðferðir
í leikskóla byggjast á uppeldissýn þeirra sem
þar starfa og því er brýnt að skoða uppeldissýn
starfsfólks.
Í greininni er hugtakið uppeldissýn notað
um hugmyndir starfsfólks um menntun leik-
skólabarna og eigið hlutverk í leikskólanum.
Litið er svo á að samskipta- og kennsluaðferðir
starfsfólks séu í beinu samhengi við uppeldissýn
þess, samanber Sigrúnu Aðalbjarnardóttur
(1999).
Við rannsóknina voru hafðar til hliðsjónar
niðurstöður rannsókna Drugli (1994) og
Dinsen og Rasmussen (2000) um áhrif þróunar-
verkefna sem byggðust á marte meo aðferðinni
á kennsluaðferðir starfsfólks. Notaðar voru
eigind- og megindlegar aðferðir og gögnin eru
myndbandsupptökur, viðtöl, vettvangsnótur og
spurningalisti. Eftirfarandi rannsóknarspurning
var sett fram:
1. Hvernig birtist uppeldissýn leikskóla-
kennara og leiðbeinenda meðan á
þróunarverkefninu stendur?
a) Í skipulagningu námsaðstæðna
b) Í notkun á myndbandsupptökum
c) Í samskipta- og kennsluaðferðum
Rannsóknir á leikskólastarfi
Marte meo aðferðin, sem þróunarverkefnið var
byggt á, er lýðræðisleg uppeldisaðferð þar sem
styrkur hvers einstaklings til að byggja upp
aukna félagslega færni er hafður í fyrirrúmi.
Maria Aarts (2000) þróaði aðferðina með fjölda
Breytingar á uppeldissýn í leikskóla